Kościół pod wezwaniem Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Baranowie Sandomierskim

Około 1440 istniał już w Baranowie drewniany kościół.

           Obecny, późnorenesansowy, z elementami gotyckimi, został ufundowany przez Andrzeja Leszczyńskiego (budowa od 1590) i ukończony przez Rafała Leszczyńskiego w latach 1604 - 1607. Był on później wielokrotnie przebudowywany.

            Kościół jest murowany i oskarpowany, orientowany, jednonawowy. Od wschodu zamknięty węższym i niższym od nawy prezbiterium o trójbocznym zamknięciu. Do prezbiterium przylegają dwie zakrystie – południowa z XVII wieku i północna z XIX wieku. Od zachodu, nad wejściem głównym, wznosi się wysoka, czworoboczna, trójkondygnacyjna wieża. Nakryta jest barokowym hełmem, elewację dwóch niższych kondygnacji zdobi dekoracja o charakterze renesansowo-manierystycznym. W fasadzie wieży mieści się dekoracyjny, kamienny portal, bogato rozbudowany i półkoliście sklepiony. Na jednym z kamieni jest napis ,,wylew wilky” oznaczenie miejsca, do którego sięgała woda w trakcie jednej z wielkich powodzi nawiedzających kiedyś miasto. Przy portalu znajduje się barokowa (1669), kamienna chrzcielnica.

             Nawa kościoła ma sklepienie kolebkowe z lunetami, dekorowane stiukiem i polichromią z II połowy XIX wieku. Prezbiterium – sklepienie krzyżowo-żebrowe z dekoracją stiukową tworzącą sieć brył geometrycznych i z secesyjną polichromią. Została ona wykonana przez artystów środowiska lwowskiego w trakcie remontu świątyni w 1934 roku. Na łuku tęczowym znajduje się barokowy krucyfiks. Do zakrystii prowadzi renesansowy portal z herbem rodu Leszczyńskich, być może dzieło Santi Gucciego lub któregoś z jego uczniów.

            Przylegające do nawy prostokątne kaplice powstały znacznie później: północna (Matki Boskiej Różańcowej) w połowie XIX wieku, południowa w latach 1877 - 1878 (przy okazji remontu).

            We wnętrzu zachowały się zabytkowe ołtarze i obrazy, pochodzące głównie z XVIII wieku, między innymi obraz Św. Rodziny (kopia słynnego dzieła Rafaela) oraz XIX-wieczne obrazy przedstawiające Ścięcie św. Jana Chrzciciela oraz św. Mikołaja. Ponadto późnobarokowe rzeźby św. Kazimierza Królewicza i św. Kingi. W 2008 zamontowano nowy ołtarz główny wykonany przez Dariusza Gamracego.

             W ściany świątyni wbudowano zabytkowe epitafia: Waleriana Otfinowskiego (zm.1642), żony Samuela Otfinowskiego (zm. 1640), ks. Józefa Dulnickiego (zm. 1792) i Jana Przecławskiego (zm. 1829). Pod kościołem znajduje się krypta z grobami Anny z Potockich Krasickiej i jej męża Jana oraz Karola Krasickiego (XIX wiek). Została ona zamurowana w 1934 roku.

            W dzwonnicy umieszczono trzy dzwony. Pierwszy (1608), został ufundowany przez Rafała Leszczyńskiego, drugi (1696) ma inicjały BW, trzeci (1946) jest od środowiska polskiego w Kassel.

              Murowana plebania w swoim obecnym kształcie została ukończona w 1907 roku. Powstała w miejscu starszej, drewnianej z około połowy XIX wieku. Jeszcze wcześniej, w czasach Leszczyńskich, znajdowała się tu szkoła kalwińska.

             Na cmentarzu powstałym pod koniec XVIII wieku jest kilka zabytkowych nagrobków z przełomu XIX/XX wieku oraz monumentalna, neoklasycystyczna kaplica grobowa ostatnich właścicieli Baranowa – Dolańskich, zaprojektowana przez Tadeusza Stryjeńskiego i ukończona w 1931 roku. W tympanonie, nad wejściem widnieje herb Dolańskich – Korab.

                                                        Opracowała Marta Goździk

źródła:

1. Andrzej Osiński, Baranów Sandomierski: miasto, zamek, gmina, Krosno 1999

2. Jacek Żabicki, Leksykon zabytków architektury Lubelszczyzny i Podkarpacia, Warszawa 2013