Kościół cmentarny pod wezwaniem Narodzenia NMP w Iwkowej

Pierwotny kościół wzniesiony został w 1398 roku.

           Obecny pochodzi z 4 ćwierci XV wieku. (wg Katalogu Zabytków... - zapewne z 2. połowy XV wieku). Wnętrze pokryto wówczas polichromią późnogotycką. Około 1619 nałożono na nią polichromię późnorenesansową.

           Jest on orientowany, drewniany o konstrukcji zrębowej, z wieżą na słup. Późnogotycki. Prezbiterium zamknięte jest wielobocznie, przy nim od północy znajduje się zakrystia. Szersza nawa jest prostokątna. Od frontu przylega do niej kwadratowa wieża tej samej wysokości, dobudowana później.

            Wnętrze nakryte jest pułapami, w nawie - z zaskrzynieniami na profilowanych podciągach. Podciągi wsparte są na kroksztynach. Tęcza jest ostrołukowa, z profilowaną belką na kroksztynach. Na belce znajduje się krucyfiks oraz posążki Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty (koniec XIV wieku). Chór muzyczny jest wsparty na słupach, ma prosty parapet. Dach jest jednokalenicowy (wspólny dla prezbiterium, nawy i wieży), na szczycie wieżyczka na sygnaturkę z latarnią i ostrosłupowym daszkiem.

             Portal zachodni ma wykrój w trójliść zamknięty oślim grzbietem. Na ścianach prezbiterium, nawy i chóru muzycznego zachowała się częściowo polichromia z około 1619: sceny Męki Pańskiej, apostołowie, aniołowie. Pod nią są ślady polichromii gotyckiej, ornamentalnej, patronowej. W oknie prezbiterium znajdował się witrażyk z Matką Boską z 1. połowy XV wieku (został przeniesiony do Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie, na jego miejsce wprawiono kopię). Przedstawia on Maryję z Dzieciątkiem w promienistej mandorli, stojącą na półksiężycu.

            Ołtarz główny i dwa boczne są barokowe. W ołtarzu głównym przedstawienie Nawiedzenia z dwoma gotyckimi posągami (początek XVI wieku). Na predelli znajdują się dwa obrazki przedstawiające fundatora ołtarza, Błażeja Jasnowicza, i jego żonę (1688). Tabernakulum jest malowane, z Matką Boską i św. Janem Ewangelistą, późnogotyckie. Malowane, XVIII-wieczne antepedium pochodzi z kościoła parafialnego. W ołtarzach bocznych są obrazy Ukrzyżowania i Św. Antoniego. Organy typu pozytyw (przenośne) są XVII-wieczne. Do zabytkowego wyposażenia należą jeszcze trzy posążki Świętych (z około 1370 - 1390), krucyfiks z 2. połowy XV wieku, dzwon z 1541 roku.

            Jak pisze Ryszard Brykowski, pomimo dokonanych przekształceń (między innymi w 1905 pojawiła się kamienna posadzka, założono lisice, zmieniono pokrycie gontowe dachów na blaszane, zapewne oszalowano też budynek z zewnątrz) kościół ten zachował pierwotny układ przestrzenny, konstrukcję i detal. Jest dobrym przykładem skromnego, późnogotyckiego, wiejskiego kościoła drewnianego.

                                                                   Opracowała Marta Goździk

źródła:

1. Ryszard Brykowski, Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV w., Wrocław 1981

2. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. 1 - województwo krakowskie, z. 3 - powiat brzeski, Warszawa 1951