Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem św. Anny w Nowym Targu

         Jako datę erekcji pierwszego kościoła św. Anny w Nowym Targu tradycja przekazuje 1219 rok (informuje o tym nowszy napis na tęczy obecnego). Według legendy został on ufundowany przez zbójców, którzy umieścili w ołtarzu zrabowany na Węgrzech obraz świętej.

          Daty powstania świątyni istniejącej do dziś nie ustalono. Została ona przebudowana w 1772 (być może wtedy dostawiono wieżę), później była remontowana w 2. połowie XIX wieku, w 1903, 1926, 1974 i ostatnio w latach 1998 - 2001.

           Kościół św. Anny (świątynia filialna parafii św. Katarzyny w Nowym Targu) usytuowany jest na wzgórzu podciętym od północy stromą skarpą, pośród cmentarza otoczonego kamiennym murem. Jest on orientowany, drewniany o konstrukcji zrębowej, wtórnie wzmocnionej w narożnikach lisicami, oszalowany deskami, z wieżą o konstrukcji słupowo-ramowej. Prezbiterium zbliżone jest do kwadratu, szersza nawa kwadratowa. Przy prezbiterium od północy znajduje się zakrystia, przy nawie od południa nowa kruchta. Od zachodu do nawy przylega kwadratowa wieża, wysoka i wysmukła, o pochyłych ścianach, z pięterkiem dzwonowym (izbicą) wyodrębnionym tylko za pomocą okapowego daszka. Wieńczy ją baniasty hełm obity blachą. Wieżyczka na sygnaturkę z 1879 ma dzwonowaty hełm z latarnią. Na strychu zakrystii jest fazowane okienko ze starą kratą. Dach o jednej kalenicy, z przedłużeniem na zakrystię, kryty gontem.

           Wewnątrz są pozorne sklepienia, w nawie z odcinkami stropowymi po bokach. Chór muzyczny na dwóch słupach został dodany w końcu XVIII wieku. Na parapecie ma wymalowane słońce, księżyc, ekierkę i cyrkiel.

            Plan kościoła zdradza jego pochodzenie średniowieczne, choć późniejsze przeróbki zatarły większość pierwotnych cech. We wnętrzu przebudowano stropy, wprowadzając pozorne sklepienia, w nawie zachowały się jednak zaskrzynienia. Zakrystia została powiększona, a wieża obudowana w dolnej części ścianami zblokowanymi z nawą, co sprawia wrażenie, że wyrasta z jednolitej bryły korpusu. Kościół miał też kiedyś podcienia (soboty) - nie wiadomo jednak, kiedy je zbudowano, ani kiedy usunięto.

            Ołtarz główny o charakterze późnobarokowym pochodzi z 1. połowy XVIII wieku. Dwukondygnacyjne retabulum rozczłonkowane jest parami kręconych kolumienek dźwigających przełamujące się belkowanie i ujęte po bokach bramkami. Całość zdobią pełnoplastyczne rzeźby świętych, aniołów i główki uskrzydlonych puttów. W polu środkowym znajduje się obraz Świętej Rodziny, w typie tzw. Wielkiej Świętej Rodziny, z 1516 roku. Pośrodku widnieje tronująca Maryja z Dzieciątkiem i św. Anna; w głębi, centralnie usytuowana jest postać św. Joachima; po bokach grupy postaci: z lewej strony Maria Jakubowa z dzieckiem (Janem Chrzcicielem), z prawej Maria Salome z niemowlęciem (Janem Ewangelistą); w głębi umieszczono postacie mężczyzn: po lewej Alfeusza i Józefa, po prawej Kleofasa, Zachariasza i Zebedeusza. Cztery postacie dziecięce na pierwszym planie to prawdopodobnie Jakub Starszy, Jakub Młodszy, Juda Tadeusz i Józef Justus. Obraz został odnowiony w 1772 roku. Na zasłonie jest barokowy obraz Św. Rodziny (1763) - Maryja z Dzieciątkiem unosi się wśród obłoków, po bokach u dołu są postacie św. Joachima i św. Anny. W nasadzie ołtarza znajduje się kopia późnogotyckiego obrazu Matki Boskiej z Dzieciątkiem ( XV/XVI wiek) - Maryja ujęta jest w półpostaci, w typie nawiązującym do bizantyńskiego wzoru Hodegetrii. Dziecko spoczywa na prawym ręku matki, która drugą ręką podaje mu gruszkę. Złote tło wyciskane jest w ornamenty.

           Dwa ołtarze boczne przy tęczy pochodzą z końca XVII wieku. Odznaczają się dość ciężkimi strukturami i skromną dekoracją snycerską o motywach chrząstkowo-małżowinowych. Zdobią je schematycznie potraktowane figurki aniołów i świętych. W ołtarzach są barokowe obrazy. W lewym - św. Maria Magdalena pokutująca w grocie skalnej, powyżej św. Maria Egipcjanka. W prawym - Matka Boska Łaskawa trzymająca w ręce pęk złamanych strzał, powyżej św. Rozalia.

            Skromna, rokokowa ambona dostępna jest z zakrystii. Organy z 2. połowy XVIII wieku (siedmiogłosowy pozytyw) ujęte są w prospekt o ornamentyce rokokowej. Do ciekawszych zabytków należy gotycka rzeźba św. Jana Ewangelisty (być może pierwotnie należąca do grupy Ukrzyżowania) z około 1500, rzeźba Matki Boskiej Bolesnej o cechach gotyckich, rokokowy posążek św. Józefa na ażurowej podstawie. Jest tu też rokokowy baldachim procesyjny i rokokowo-klasycystyczna lampa wieczna.

           Na strychu, w pachach pozornego sklepienia zachowały się nikłe ślady dawnej polichromii (być może z XVII wieku), w postaci szczątków fryzu ujętego pasami ornamentu w typie tzw. wolich oczu. Wcześniej prawdopodobnie istniała w kościele polichromia patronowa. Obecne malowidła ścienne wykonane zostały około 1880 przez Hipolita Lipińskiego. Za pomocą iluzjonistycznej architektury wprowadził on podział na pola, w których znalazły się sceny figuralne. Na sklepieniu wymalowane zostały kasetony z rozetami.

                                                                   Opracowała Marta Goździk

źródła:

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. 1 - woj. krakowskie, z. 11 - powiat nowotarski, Warszawa 1951

2. Marian Kornecki, Gotyckie kościoły drewniane na Podhalu, Kraków 1987

Komentarze obsługiwane przez CComment