Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy w Łopusznej

Powstanie parafii w Łopusznej wiązane jest z lokacją wsi (1364). W 1400 wzmiankowany był pleban Jakub.

           Obecny kościół, najprawdopodobniej drugi z kolei, wzniesiono na przełomie XV/XVI wieku. W 1504 został on konsekrowany.

            Kościół jest orientowany, drewniany o konstrukcji zrębowej, późnogotycki, zaliczany do typu podhalańskiego. Złożony z prawie kwadratowej nawy i mniejszego od niej, kwadratowego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą oraz czworobocznej wieży od frontu, dodanej na początku XVII wieku. Przylegająca do prezbiterium zakrystia jest późniejsza od korpusu. Od północy łączy się ona z obszernym składzikiem dobudowanym przy nawie. Po południowej stronie nawy jest niewielka kruchta.

            Wieża, poprzedzona nowszym przedsionkiem (kruchtą), jest kwadratowa, o konstrukcji słupowo-ramowej. Ma pochyłe ściany i nadwieszoną, nieznacznie występującą izbicę. Kwadratowa izbica jest oszalowana deskami, u dołu ozdobnie wycinanymi. Nakryta jest czworobocznym, strzelistym, iglicowym hełmem, pokrytym gontem. Wieża jest nieco wyższa od korpusu (izbica jest nadwieszona na wysokości kalenicy dachu), scalona z nim - dach korpusu łączy się z wieżą za pomocą przedłużonej połaci. Dach na korpusie jest stromy, gontowy, jednokalenicowy, z charakterystycznymi załamaniami połaci nad bocznymi partiami naw, zgodnie z zasadą nakrycia zaskrzynień. Od strony północnej płaszczyzna dachu jest znacznie obniżona, obejmuje bowiem dużo niższe składzik i zakrystię. Pośrodku kalenicy wznosi się sześcioboczna, barokowa wieżyczka na sygnaturkę, nakryta cebulastym hełmem z latarnią.

            Plan kościoła i pierwotne rozwiązania konstrukcyjne (z zastosowaniem uproszczonego systemu więźbowo-zaskrzynieniowego) jest analogiczny do planu kościoła w Dębnie. Niewykluczone, że oba kościoły (a także te w Grywałdzie i Harklowej) są dziełem tego samego warsztatu ciesielskiego. Przy czym kościół w Łopusznej był wielokrotnie remontowany, co wpłynęło między innymi na jego bardziej smukły wygląd. W wyniku remontów i przeróbek w ciągu XVII i XVIII wieku niemal w całości zatarł się gotycki charakter wnętrza. Prawdopodobnie po 1728 przekształcono stropy - wprowadzono zaokrąglone połacie po bokach. Duży wpływ na wygląd kościoła miał remont przeprowadzony w latach 30-tych XX wieku. Świątynię posadowiono wtedy na kamiennej podmurówce, dobudowano kruchty i składzik przy nawie. Wzniesiono również nowe ogrodzenie, złożone z kamiennych filarów, pomiędzy które wprawiono poziome belki, całość zadaszono gontem (główna bramka w ogrodzeniu - z kapliczką w zwieńczeniu, mieszczącą figurkę św. Michała Archanioła, nawiązująca do stylu zakopiańskiego - jest jeszcze nowsza). Usunięto wtedy także oryginalne, ostrołukowe, gotyckie portale w nawie i prezbiterium, zastępując je nowymi, prostokątnymi. W dolnej części wieży zostało przebite okno, wprowadzono przy tym łagodnie występujący, osłaniający je okap gontowy. Podczas ostatnich remontów, przeprowadzonych w latach 90-tych XX wieku i na początku XXI wieku wszystkie ściany korpusu i wieży na zewnątrz pokryto gontem (wcześniej ściany korpusu i dół wieży były oszalowane deskami).

            Wewnątrz są płaskie stropy z fasetą. Chór muzyczny nadwieszony, z prostym parapetem. Na prostej belce tęczowej znajduje się barokowa grupa Ukrzyżowania. Ornamentalno-figuralna polichromia stropów autorstwa Władysława Cichonia pochodzi z 1935 roku. Na stropie wnętrza pod wieżą i na belce tęczowej są malowidła patronowe (w większości zrekonstruowane, powtarzające motywy pierwotnego stropu nawy i prezbiterium) pochodzące z 1500 roku. Zostały one odkryte podczas remontu w latach 30-tych. Resztki oryginalnej, gotyckiej polichromii patronowej zachowały się na parapecie chóru muzycznego. A na ścianach (w partiach strychu ponad wtórnymi, zaokrąglonymi odcinkami stropu) - malowany odręcznie fryz.

            W ołtarzu głównym znajduje się malowany na desce, gotycki tryptyk (po 1454), jedno z wartościowszych dzieł tamtej epoki. Został tu wstawiony w latach 30-tych, w miejsce ołtarza barokowego (wcześniej wisiał na bocznej ścianie). W polu środkowym Koronacja Maryi przez Trójcę Świętą. Symetrycznie zakomponowana scena jest wzbogacona w trzech narożnikach postaciami aniołów podtrzymujących banderole. Na banderolach widnieje początek tekstu antyfony maryjnej „Regina Coeli letare...”. W lewym dolnym narożniku jest klęcząca postać św. Grzegorza Wielkiego. Na awersach skrzydeł widnieją święci Antoni Pustelnik, Franciszek z Asyżu, Leonard i Bernardyn ze Sieny. Zamknięte skrzydła składają się na scenę Zwiastowania. W predelli jest oblicze Chrystusa na chuście św. Weroniki, między popiersiami świętych Andrzeja, Piotra, Pawła i Jana Ewangelisty. W trójkątnych zwieńczeniach popiersia świętych dziewic: Katarzyny, Małgorzaty, Agnieszki i Barbary.

            Dwa ołtarze boczne są barokowe, wykazują cechy pierwszej połowy XVIII wieku. Mają skromne, jednoosiowe, architektoniczne retabula, ujęte spiralnie kręconymi kolumienkami i wzbogacone naddatkami ze snycerską dekoracją akantową. W polach głównych są nowe obrazy, w zwieńczeniach wizerunki z epoki: Veraikon i św. Jan Nepomucen.

            Na zewnątrz prezbiterium, pośród rzeźbionych ornamentów zawieszony jest krucyfiks - pozostałość barokowego ołtarza głównego. W kościele są także różne inne elementy barokowe (pozostałości ołtarza): luźne rzeźby różnych świętych, ustawione pod dzwonnicą, na półce ponad wejściem (w tym rzeźba Matki Boskiej w promienistej mandorli); obraz Adoracji Trójcy Św.; obraz zawieszony obecnie pod dzwonnicą, przedstawiający Drogę na Kalwarię, wykonany na wzór drzeworytu z 1729, sygnowanego przez Aleksandra Ceglenckiego - jedna z trzech dawnych zasłon, jakimi pokrywano ołtarze w Wielkim Tygodniu.

            Wśród paramentów kościelnych wyróżnia się biały ornat z początku XVIII wieku, z haftem tzw. polskim. W kościele są dwa dzwony, jeden z około 1540 - zdobiony medalionem z Chrystusem Ukrzyżowanym, drugi z 1732 - z plakietką przedstawiającą NMP Niepokalanie Poczętą i herbem Wieniawa.

źródła:

1. Ryszard Brykowski, Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV w., Wrocław 1981

2. Marian Kornecki, Gotyckie kościoły drewniane na Podhalu, Kraków 1987

Komentarze obsługiwane przez CComment