Klasztor i kościół bernardynów w Dukli

Klasztor i kościół bernardynów w Dukli są głównym miejscem kultu św. Jana z Dukli, świątobliwego zakonnika który żył w XV wieku.

           W młodości obrał życie pustelnicze w grocie na górze Zaśpit, niedaleko Krosna. Po pewnym czasie opuścił pustelnię i wstąpił do Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych - franciszkanów. W wieku 60 lat przeszedł do surowszej gałęzi Zakonu, zwanej w Polsce bernardynami. Zasłynął jako wspaniały kaznodzieja i spowiednik. Zmarł we Lwowie w 1484 roku w opinii świętości. W 1733 roku nastąpiła beatyfikacja Jana z Dukli. Proces kanonizacyjny trwał około 50 lat i Jan został przez papieża Klemensa XII zaliczony do grona błogosławionych. Wtedy to zarząd prowincji ruskiej bernardynów powziął myśl, by założyć klasztor w jego rodzinnej miejscowości. Do projektu przychylił się ówczesny właściciel Dukli - Józef Wandalin Mniszech, fundując drewniany kościół wraz z klasztorem. Natomiast jego syn, Jerzy August Mniszech sponsorował prace przy budowie nowego, murowanego, które rozpoczęły się w 1761 roku a zakończyły w 1777. Projekt obiektu przypisywany jest Leopoldowi Andrysowi, nadwornemu architektowi Jerzego Augusta, natomiast prace budowlane prowadził warsztat mistrza murarskiego z Krosna Jana Zaydela. Materiałem budowlanym był kamień i cegła. Wybudowany został na rzucie prostokąta, złożony jest z trzech dwutraktowych skrzydeł i wschodniego jednotraktowego, zgrupowanych wokół prostokątnego wirydarza, z korytarzem wewnątrz. Budynek w całości podpiwniczony, piętrowy, jedynie skrzydło wschodnie parterowe, przekryty dachami trójspadowymi połączonymi ze sobą. W piwnicach sklepienie kolebkowe, w krużgankach i pomieszczeniach klasztornych kolebkowo-krzyżowe i krzyżowe. Okna o różnym kształcie z obramieniami z kluczem, nadokiennikami, zwisami kwiatowo-owocowymi, gzymsami nadokiennymi. Elewacje skromne, rozczłonkowane są gładkimi pseudopilastrami podtrzymującymi wydatny, profilowany gzyms. Okazała fasada ujęta jest w dwie jednakowe wieże, nakryte barokowymi hełmami.

           W 1835 roku pożar spowodował potężne spustoszenie w kościele i klasztorze. Odbudowa trwała długo bo dopiero na przełomie XIX i XX wieku doprowadzono obiekt do okazałego wyglądu. W latach 1890-1902 świątynię rozbudowano o kaplicę św. Jana z Dukli. Budowla jest trzynawowa, bazylikowa, z prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych półkolistymi arkadami. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XVIII i przełomu XIX/XX wieku - jest więc późnobarokowe i neorenesansowe. W ołtarzu głównym znajduje się rzeźbiony krucyfiks. Ołtarze w nawach są rokokowe z XVIII wieku. W utworzonej w prawej nawie kaplicy umieszczono na ołtarzu srebrną trumienkę z relikwiami świętego. Są też cztery późnobarokowe, osiemnastowieczne konfesjonały, stalle i ławki. Na ścianach wmurowano liczne epitafia z XVIII wieku, między innymi Mniszchów i Potockich. Na uwagę zasługują polichromie, przedstawiające życie i kult Patrona kościoła autorstwa lwowskiego malarza Tadeusza Popiela.

           Zespół bernardyński w Dukli jest cennym przykładem barokowego założenia klasztoru. Jego bryła, bogate wyposażenie oraz przepiękne walory widokowe usytuowanego na wzgórzu wśród podgórskiego krajobrazu, stanowią o wyjątkowej wartości w skali regionu.

           W 1997 roku papież Jan Paweł II ogłosił Jana z Dukli świętym.

źródła:

Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom III, Województwo krośnieńskie, Krosno, Dukla i okolice. Oprac.E. Śnieżyńska - Stolotowa, F. Stolot, Warszawa 1977

Karta ewidencyjna: Kościół o.o. bernardynów p.w. św.Jana z Dukli, Oprac. M. Czuba, 1994, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatury w Krośnie

Karta ewidencyjna: Klasztor o.o. Bernardynów, Oprac. M. Czuba , 1994, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatury w Krośnie

Klasztory bernardyńskie, pod red.H.E. Wyczawskiego, Kalwaria Zebrzydowska 1985

Morawska J: Dukla miasto na rubieżach Rzeczypospolitej, Dukla 2008

Potera B: Zespół klasztorny bernardynów, OT NID w Rzeszowie.