Kościół pod wezwaniem św. Stanisława w Jaśle

Dekanat Jasło-Wschód

Diecezja rzeszowska

           Kościół, nazywany przez jaślan kaplicą gimnazjalną, jest nierozerwalnie związany z historią najstarszej szkoły średniej, utworzonej w 1868 roku w Galicji. Inicjatorami budowy kaplicy gimnazjalnej byli: ówczesny dyrektor szkoły Klemens Sienkiewicz z żoną Herminą oraz grono nauczycielskie. Kaplica miała powstać ze składek obywateli Jasła i okolicy. Kosztorys budowy opiewał na kwotę 15 000zł. Inicjatywa spotkała się z dużym materialnym wsparciem: gmina Jasło ofiarowała parcelę budowlaną położoną obok gimnazjum, wydział Bursy odstąpił swój kapitał na rzecz funduszu budowy kaplicy, właściciel Gorajowic ofiarował kamieniołom dla pozyskania kamienia, właścicielka dóbr w Trzcinicy znaczną ilość drzewa. Żona dyrektora urządziła na cele budowy zabawę i przedstawienie teatralne. 28 maja 1892 roku uroczyście poświęcono kamień węgielny pod kaplicę gimnazjalną. Do końca 1892 roku wyciągnięto mury kaplicy do wysokości 4 m, a w następnym ukończono je i pokryto dachem. 7 grudnia 1893 roku kaplica została poświęcona i oddana do użytku młodzieży. Kaplica ma 35 m długości, 14 m szerokości, z galeriami opierającymi się na 10 filarach w stylu romańskim, z półkolistą absydą z 4 okienkami okrągłymi w prezbiterium. Jest zbudowana z cegły w stylu neogotyckim. Na zewnętrznej ścianie nad głównym wejściem umieszczony napis Soli Deo ("Jedynemu Bogu"). We wnętrzu nad prezbiterium widnieje napis: "Gloria in excelsis Deo".

           Lata okupacji hitlerowskiej przyniosły zmiany w funkcjonowaniu świątyni. Zgodnie z rozporządzeniem niemieckich władz kościoły miały być przeznaczone na miejsca dla przesiedleńców i taką rolę pełniła kaplica. Kaplicę gimnazjalną wykorzystywano również na magazyn zboża. Końcowym aktem zbrodni, dokonanym przez Niemców w ostatnich miesiącach okupacji było wysiedlenie mieszkańców Jasła i niszczenie zgodnie z wcześniej opracowanym planem działań saperskich. Niszczycielską działalnością została objęta również kaplica gimnazjalna, która została spalona prawdopodobnie pod koniec listopada 1944 roku. Spłonęło całkowicie jej wnętrze i dach. Pozostały jedynie mury i sklepienie w prezbiterium. Niszczycielską działalnością zostały objęte także pozostałe jasielskie kościoły: spalony został XV-wieczny kościół parafialny wraz z plebanią, kościół oo. Franciszkanów najpierw Niemcy spalili a potem wysadzili w powietrze, podobnie postąpili z kościołem Wizytek. Jasło zostało "miastem, którego nie ma".

           Po wojnie podjęto decyzję o odbudowie kaplicy gimnazjalnej jako najbardziej nadającą się do szybkiego uruchomienia. Inwestycję finansowała parafia jasielska z własnych środków i subwencji przeznaczonych na odbudowę miasta. Po odbudowie przejęła funkcję kościoła parafialnego. Istotnym problemem było wyposażenie wnętrza. Wykonanie nowego projektu ołtarza głównego zlecono rzeźbiarzowi z Przemyśla - Józefowi Koczapskiemu, którego projekt został zatwierdzony przez władze kościelne i zlecony do wykonania. Główny ołtarz przedstawia postać Matki Bożej, po bokach znajdują się dwie klęczące postaci: patron kościoła św. Stanisław biskup i św. Stanisław Kostka, patron młodzieży. Dwa ołtarze w nawach bocznych zostały wykonane przez braci Mieczysława i Romana Naszkiewiczów z Jasła według projektu rzeźbiarza Stanisława Smoczeńskiego z Wojaszówka. Smoczeński wykonał do tych ołtarzy rzeźby uzupełniające, a także figury Judy Tadeusza i Pana Jezusa. Polichromię wnętrza zaprojektował i wykonał profesor Stanisław Jakubczyk. Scena na suficie przedstawia Zesłanie Ducha Świętego, zaś nawy boczne są ilustracją ośmiu Błogosławieństw. Jakubczyk wykonał również osiem mozaik na ścianach kościoła nad galerią.

źródła:
Jasło - św. Stanisław, Diecezja rzeszowska (dostęp 2022-10-17)

Rejestr zabytków nieruchomych - województwo podkarpackie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, (dostęp 24 listopada 2022)
Świstak Z.: Kaplica gimnazjalna w Jaśle (Z dziejów kościoła i parafii pod wezwaniem św. Stanisława BM), Jasło 1992