Pałac Bobrowskich w Andrychowie

Wieś Andrychów powstała na przełomie XIII/XIV wieku założona prawdopodobnie przez wychodźców z Moraw

            Nazwana została wówczas Indrzychowem. Jan Długosz w "Liber Beneficiorum" nazywa wioskę Gendrychowem. W "Ecclesia de Henrichov" z 1345 roku czyli spisie podatników dla Stolicy Apostolskiej na rzecz "budowy kościoła św. Piotra i na światło u grobu tego świętego" - czyli Świętopietrza, zapisano nazwę Henrychów. Historycy uznają tę nazwę za pierwotną lecz zniekształconą. Pierwszym znanym właścicielem miejscowości był Cedro z Heynrichova, a po nim jego syn Pełka. Około1440 roku wieś była własnością Mikołaja Szaszawskiego.

           Na początku XVI wieku przeszła na własność niemieckiej, ale spolonizowanej rodziny Schillingów z Wissenburga. Byli oni zwolennikami reformacji toteż prawdopodobnie znaczna część mieszkańców przeszła na kalwinizm. W wieku XVII należała do Przyłęckich herbu Szreniawa, a w końcu tego stulecia i na początku XVIII wieku do Szwarcenberg-Czernych herbu Nowina. Szczególnie zasłużeni dla Andrychowa byli Stanisław i Franciszek, którzy utworzyli tu prężnie działający ośrodek tkactwa. Sprowadzili tkaczy z Belgii, Saksonii, Śląska. Miejscowy cech liczył wówczas 700 warsztatów tkackich.

           Po 1720 roku drogą koligacji rodzinnych wieś przeszła w posiadanie Ankwiczów herbu Abdank. Nowy właściciel podjął starania o lokację miasta i 24 października 1767 roku uzyskał przywilej królewski od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Ankwicz usytuował miasto na terenie części wsi. Tak więc obok siebie istniały: miasto Andrychów oraz wieś Andrychów. Po śmierci Stanisława Ankwicza dobra andrychowskie zostały podzielone między synów: Józefa i Tadeusza, który otrzymał Andrychów. W 1807 roku Fryderyk Ankwicz sprzedał miasto hrabiemu Konstantemu Bobrowskiemu herbu Jastrzębiec. Bobrowscy byli ostatnimi właścicielami Andrychowa do 1945 roku.

           Andrychowski pałac, zwany często przez miejscowych "zamkiem", związany jest ściśle z historią miasta. Pierwotnie na miejscu zachowanego pałacu stał murowany dwór obronny otoczony trzema stawami, wzniesiony prawdopodobnie w pierwszej połowie XVII wieku przez Marcyana Przyłęckiego. Z siedemnastowiecznego budynku pozostała część południowo-zachodnia z wieloboczną narożną wieżyczką pełniącą w późniejszym okresie, a być może już pierwotnie, rolę locum secretum (ustępu). Reszta znikła około 1830 roku pod jednolitą formą nowego założenia - parterowego dworu Bobrowskich o dwóch długich skrzydłach optycznie przedłużonych wolno stojącymi budynkami oficyny i stajni zamykającymi dziedziniec honorowy - cour d'honneur. Pałac jest murowany z cegły, potynkowany. Zbudowany został w stylu klasycystycznym na planie podkowy. Składa się z prostokątnego korpusu i dwóch prostopadłych do niego, wydłużonych skrzydeł. Obiekt parterowy, z wysokim przyziemiem od zachodu, z głębokimi piwnicami i z jednym lub dwutraktowym układem wnętrz. Okna duże, półkolisto zamknięte lub prostokątne. Pomieszczenia nakrywają sklepienia żagielkowe, kolebkowe, zwierciadlane lub sufity. Korpus budynku nakryty jest dachem czterospadowym, skrzydła dachami trójpołaciowymi. Fasada korpusu jest piętnastoosiowa, symetryczna. W osiach środkowych znajduje się czterokolumnowy portyk z kolumnami doryckim, tryglifowym belkowaniem i niskim, trójkątnym frontonem. W tympanonie kartusze z herbami Abdank (Ankwiczów) i Jastrzębiec (Bobrowskich). Pierwotnie w pałacu było 30 pokoi między innymi na osi korpusu budowli znajdował się westybul (reprezentacyjny przedpokój) i salon, a w narożniku południowo-wschodnim oranżeria. Dawne wyposażenie pałacu nie zachowało się. Pałac otoczony jest parkiem, który powstał w pierwszej połowie XIX wieku jako założenie zieleni o układzie swobodnym, klasycyzującym, ale w drugiej połowie tego stulecia przekształcony został w park krajobrazowy naturalistyczny. W parku rosną między innymi lipy drobnolistne, klony zwyczajne, wierzby białe, kasztanowce i jawory. Najokazalszy jest platan klonolistny, liczący ponad 200 lat.

           Po II wojnie światowej majątek Bobrowskich na mocy dekretu o reformie rolnej został upaństwowiony. W latach 50 XX wieku zdewastowana rezydencja po remoncie została zamieniona na szkołę. W drugiej połowie XX wieku mieściło się tu kilka różnych instytucji użyteczności publicznej. Obecnie użytkowana jest tylko część pomieszczeń budynku. Znajduje się tu między innymi Izba Regionalna Ziemi Andrychowskiej, Młodzieżowe Centrum Kultury "Baszta" i galeria "Pasja". W 2015 roku spadkobiercy Bobrowskich odzyskali pałac i oddali go w dzierżawę gminie Andrychów z przeznaczeniem na centrum kultury i wypoczynku. Gmina ma zamiar ubiegać się o dotacje finansowe na przeprowadzenie generalnego remontu i adaptacji zabytku oraz docelowo na jego zakup.

źródła:

http://miasteria.pl/ miejsce/palac-bobrowskich-w-andrychowie.html

http://www.andrychow.info.pl/andrychow-atrakcje-turystyczne/29-andrychow-historia-zabytki/117- klasycystyczny-palac- bobrowskich–andrychow

Leksykon Miast Województwa Małopolskiego, Kraków, Wyd. PROMO, 2005

Libicki P.: Dwory i pałace wiejskie Małopolski i na Podkarpaciu ( w granicach województwa małopolskiego i podkarpackiego), Poznań, Dom Wydawniczy REBIS, 2012

Małopolska Przewodnik, Oprac. Gotfryd M., Olszanica, BOSZ, 2007

Pałac Bobrowskich w Andrychowie, Śledzikowski T., OT NID w Krakowie, 22-09-2017 r.