Leżajsk
Miasto w województwie podkarpackim, siedziba powiatu, położone na krawędzi Płaskowyżu Kolbuszowskiego i Nadsania (około 5 km na zachód od Sanu), na skraju dawnej Puszczy Sandomierskiej. To jedno z najstarszych miast Polski południowo-wschodniej
Pierwsza historycznie potwierdzona informacja o istnieniu Leżajska pochodzi z 1346 roku. Prawa miejskie otrzymał w 1397 roku z rąk Władysława Jagiełły. Król nadał szereg przywilejów pozwalających na szybki rozwój miasta a także ufundował parafię. Od końca XV wieku rozwój miasta był hamowany przez częste i wyniszczające napady Tatarów i Wołochów. W związku z tym Jagiellonowie: Aleksander i Zygmunt Stary wspomagali miasto nadając kolejne przywileje i zwalniając okresowo od niektórych ciężarów. W 1524 roku król Zygmunt Stary wydał dokument, mocą którego przeniósł Leżajsk znad Sanu na dzisiejsze, bardziej obronne miejsce nadając nową nazwę: Leżajsk Zygmuntowski.
Kolejny przywilej warzenia piwa został nadany browarnikom leżajskim w 1525 roku i od tamtego czasu piwo warzone jest w Leżajsku niemal nieprzerwanie. Jak znane jest piwo leżajskie, niech świadczy piosenka pod tytułem "Leżajski Full" wykonana na festiwalu w Jarocinie w 1987 roku - "Najlepsze piwo to leżajski Full.......Takiego piwa nie pił nawet król..."
Dzięki królewskiej opiece miasto stało się ważnym ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym. Wojny i pożary w XVII i XVIII wieku znowu zahamowały rozwój Leżajska.
Ożywienie gospodarcze nastąpiło pod koniec XIX wieku po wybudowaniu linii kolejowej Przeworsk-Rozwadów. Podczas I wojny światowej miasto zostało poważnie zniszczone podczas licznych bitew nad Sanem. W czasie II wojny światowej w 1939 roku, Leżajsk zajęły wojska niemieckie, a w 1944 roku wojska sowieckie.
Z czasów świetności zachował się zabytkowy układ urbanistyczny miasta, zespół klasztorny bernardynów z XVII wieku, kościół Świętej Trójcy z XVII wieku, zespół pałacowy z XVIII wieku i cerkiew greckokatolicka z XIX wieku. Klasztor bernardyński ma charakter warowni. Centrum stanowi kościół Zwiastowania NMP, wybudowany w latach 1618-1628. Barokowe wnętrze olśniewa blaskiem i przepychem polichromii, snycerki i wyposażenia. Główny ołtarz zdobi tabernakulum wykonane przez lwowskiego rzeźbiarza Alojzego Osińskiego. Najznakomitszym obiektem artystycznym są słynne leżajskie organy, pochodzące ze schyłku XVIII wieku. Instrument o 74 rejestrach i 5 894 piszczałkach budzi podziw i zachwyt muzyków i słuchaczy. Do kaplicy Matki Boskiej podążają pielgrzymi by modlić się przed obrazem Matki Zbawiciela, od 1634 roku uważany za cudowny. W zakrystii wisi inny wizerunek Madonny, przypisywany A. Dürerowi. Muzeum przyklasztorne posiada bogate zbiory sztuki sakralnej i unikalne starodruki.
Obecnie Leżajsk jest lokalnym centrum administracyjnym, gospodarczym, kulturalnym i oświatowym dla okolicznych miejscowości.
Trzeba też wspomnieć o rabinie Elimelechu, który za życia słynął z mądrości, miał uzdrawiać chorych i rozmawiać ze zwierzętami. Do Leżajska co roku przybywa wielu ortodoksyjnych Żydów, by modlić się przy jego mauzoleum.
Również co roku, od czerwca do sierpnia odbywa się Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej w którym bierze udział kilkudziesięciu artystów światowej sławy z Polski i zagranicy a rzesze sympatyków wypełniają szczelnie bazylikę.
Leżajsk zaprasza!
warto zobaczyć:
- zespół kościoła parafialnego, Rynek 35:
- późnorenesansowy kościół p.w. Świętej Trójcy, 1608-1616
- wysoka wieża-dzwonnica, 1606
- ogrodzenie murowane, XVII, XIX
- plebania, 1610
- wikarówka, Rynek 34, 1906-1908
- zespół klasztorny bernardynów, pl. Mariacki 8:
- bazylika p.w. Zwiastowania NMP, 1618-1628, połowa XVIII,
- klasztor, 1 poł. XVII, poł. XVIII
- cmentarz kościelny (dziedziniec odpustowy)
- mury obronne z basztami i bramami 1 poł. XVII, 1 ćw.. XVIII
- folwark klasztorny (otoczenie zespołu), XVII – XX
- kościół (dawna cerkiew prawosławna p.w. Zaśnięcia Bogurodzicy), ul. Jarosławska, 1831
- cmentarz żydowski, ul. Górna, XVIII
- eklektyczny ratusz, Rynek 1, XVIII, k. XIX, 1941
- pałac, ul. Furgalskiego 4, 1819
- dom, ul. Górna 23, 1909
- Dom Ludowego Ukraińskiego Towarzystwa „Proświta”, obecnie biblioteka, ul. Jarosławska 1, 1913, 1970
- dom, ul. Krótka 1, 1907
- zagroda, pl. Mariacki 1, 1 poł. XIX:
- dom, drewniany
- budynek gospodarczy, drewniany
- studnia z kołowrotem
- dom, pl. Mariacki 2, 2 poł. XVIII, 2 poł. XIX
- zespół dworu starościńskiego, ul. Mickiewicza, 1760-1770, 1933:
- dwór starościński
- 4 oficyny
- pałac Miera, ul. Furgalskiego 4, po 1819
- zajazd, ul. Mickiewicza 11, 2 poł. XVIII
- Bank Spółdzielczy, ul. Mickiewicza 38, pocz. XX
- dom, drewniany, ul. Mickiewicza 41, 2 poł. XIX
- willa z ogrodem, ul. Mickiewicza 44, 1914
- dom, drewniany, z ogrodem, ul. Mickiewicza 48, 2 poł. XIX
- dom z ogrodem, ul. Moniuszki 2, 2 poł. XIX
- kamienica, Rynek 32, XVII/XVIII
- dom, ul. Rzeszowska 11, XIX/XX
- dom, ul. Rzeszowska 14, 1874, 1909
- dom, drewniany, ul. Siedlańska 7, pocz. XIX
- dom, ul. Słowackiego 2, XVII
- pomnik Władysław Jagiełły, 1997
źródła:
Stanisław Kłos, Małopolska południowo-wschodnia, Warszawa 1998
Katalog zabytków sztuki w Polsce - Leżajsk, Sokołów Małopolski i okolice, Warszawa 1989
Z dziejów Leżajska i okolic, Rzeszów 1980
Komentarze obsługiwane przez CComment