Monaster św. Onufrego w Jabłecznej

  Ludowe przekazy głoszą, że nad Bugiem, gdzie obecnie wznosi się monaster, ukazał się zdziwionym rybakom święty Onufry i wypowiedział prorocze słowa: "w tym miejscu będą sławić imię moje."

           Wkrótce po tym wydarzeniu rzeką Bug przypłynęła ikona świętego Onufrego. Mieszkańcy Jabłecznej oraz właściciele pobliskich posiadłości odebrali to jako przejaw szczególnej łaski Boga. Wieść o cudownym wydarzeniu lotem błyskawicy obiegła pobliskie wsie i na miejsce cudu przybyła procesja z prawosławnym kapłanem, miejscowymi chłopami i właścicielami okolicznych majątków. Ikonę ustawiono pod dębem i wszyscy w uniesieniu wzywali:" święty ojcze Onufry módl się za nami". Ponieważ miejsce było odludne, otoczone lasami i niebezpiecznymi mokradłami, nie chcąc zostawiać ikony bez ochrony, kilku mężczyzn postanowiło pełnić straż przy "darze niebiańskim". Po zaledwie kilku dniach wybudowano kapliczkę, gdzie umieszczono ikonę. Niebawem powstała pustelnia, która z czasem przekształciła się w monaster pod wezwaniem świętego Onufrego Wielkiego. Pierwszym dokumentem potwierdzającym istnienie klasztoru jest dekret króla Zygmunta Starego z 1522 r.

           Przez wieki okresy rozwoju klasztoru przeplatały się z latami, kiedy to burzliwe wydarzenia w kraju przynosiły mu zniszczenia. Po unii brzeskiej 1596 r. Jabłeczyński monaster pozostał jedyną prawosławną świątynią w regionie. W pierwszej połowie XIX wieku klasztor przebudowano. Wtedy powstał murowany budynek na planie krzyża greckiego. Budowla jest trójdzielna z przedsionkiem, nawą i pomieszczeniem ołtarzowym, z jedną owalną kopułą podtrzymywaną przez cztery filary. Wnętrze obiektu zdobi zespół fresków, znajduje się w nim również trzyrzędowy ikonostas autorstwa Wasilija Łojki i Feliksa Skolimowskiego.

           Szczególnym kultem wśród wiernych prawosławnych w Polsce cieszą się przechowywane w ikonostasie głównej cerkwi ikona św. Onufrego Wielkiego i ikona Matki Boskiej Jabłeczyńskiej. Ikona datowana jest przez historyków na XII-XIII wiek. Pisana jest na kredowym podkładzie, na cyprysowej skalnej desce o wymiarach 112 cm. x 75 cm. Pokrywa ją srebrna "koszula" z wygrawerowanymi konturami drzew i rzeki Bug. Cała postać jest widoczna, choć nieco przyciemniona. Święty Onufry jest przedstawiony jako wysoki, szczupły mężczyzna odziany w przepaskę na biodrach, z długą, siwą brodą sięgającą niżej kolan i sprawiającą wrażenie splecionej w warkocz. Cała postać promienieje blaskiem koncentracji modlitewnej.

           Ikona św. Onufrego umieszczona jest w pierwszym rzędzie ikonostasu, z prawej strony. Z lewej strony ikonostasu symetrycznie do ikony św. Onufrego znajduje się szczególnie czczona ikona Matki Bożej zwanej Jabłeczyńską. Pod względem rozmiaru, wieku i stylu zbliżona do ikony św. Onufrego. Przedstawia ona Matkę Boską z Dzieciątkiem na ręku - po jej prawej stronie widzimy Archanioła Gabriela, zaś po lewej Archanioła Michała. Otaczają ich prorocy Starego Testamentu, trzymający w dłoniach przepowiednie o Zbawicielu. Stąd nazwa ikony:" Wypełnienie Przepowiedni Proroczych".

           W sąsiedztwie cerkwi znajdują się: wolno stojąca murowana dzwonnica oraz piętrowy dom zakonny z kaplicą refektarzową. Całość wraz z obszernym dziedzińcem otoczona została murem. Mimo zdewastowania w czasie I wojny światowej i pożaru w czasie II wojny światowej budynki te służą do dziś zgodnie z ich pierwotnym przeznaczeniem. Kompleks klasztorny posiada status monasteru stauropigialnego i podlega bezpośrednio metropolicie warszawskiemu i całej Polski, który zarządza wspólnotą przez swojego namiestnika. Przebywający w klasztorze bracia zajmują się modlitwą, pracą, medytacją i umacnianiem wiary prawosławnej. Do monastyru św. Onufrego można przyjechać aby wypocząć, oczyścić umysł, poukładać myśli. Poznać kulturę prawosławia i życia mnichów, napawać się pięknem przyrody nad rzeką Bug, wdychać powietrze nasycone zapachem traw i ziół.

           Przeor klasztoru, ojciec Atanazy zaprasza: "nie oferujemy żadnego specjalnego programu pobytu, ale kto chce, to może wpleść się w rytm klasztornego życia, poznać kulturę prawosławia a także pobyć wśród dzikiej nadbużańskiej przyrody". Do klasztoru może przyjechać każdy, niezależnie od wyznania. Zakonnicy są otwarci na indywidualne rozmowy. "Można pytać o wszystko i o wszystkim rozmawiać" - zapewnia o. Atanazy.

           Zespół klasztorny w Jabłecznej wpisany został do rejestru zabytków 12 III 1966 r.

źródła:

Jadczak S., Zugaj Z.: Monaster w Jabłecznej. Sanktuarium polskiego prawosławia, Lublin 1992

Kuprianowicz G., Leśniewski K.: Monaster św. Onufrego w Jabłecznej,

Jabłeczna 1995

Pawluczuk U. A.: Życie monasteru w II Rzeczypospolitej, Białystok 2007