Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP w Zawichoście

           Pierwotny kościół był wzmiankowany w 1148 roku. Około 1470 istniała w tym miejscu świątynia murowana, romańska. Została spalona i zrujnowana w 1657 roku.

           Obecny kościół został wzniesiony w 1738, kruchtę od frontu dobudowano w 1757 roku. W 1828 w trakcie remontu rozebrano sklepienia i obniżono mury. W 1944 kościół doszczętnie spłonął, po wojnie został odbudowany. W 1987 odkryto mur, który w trakcie dalszych badań okazał się zachowaną na poziomie krypty apsydą - częścią wczesnoromańskiej świątyni. Zachowały się także profilowane cokoły filarów na skrzyżowaniu prezbiterium i transeptu.

            Kościół jest barokowy, orientowany, murowany z kamienia i otynkowany. Składa się z prostokątnej nawy z kruchtą od frontu oraz węższego, prostokątnego prezbiterium z zakrystią od północy.

            Wewnątrz, w bocznych ścianach nawy są po dwie arkadowe wnęki między pilastrami dźwigającymi belkowanie. Prezbiterium nakrywa sklepienie kolebkowo-krzyżowe, nawę sufit. Dachy są dwuspadowe. W kościele znajduje się marmurowa tablica na pamiątkę budowy kościoła (1738) oraz epitafium Joachima Wyszomirskiego (zm. 1818).

            Na cmentarzu przykościelnym znajdują się nagrobki, a w murze epitafia: Apolonii z Kowalskich Jeniczowej (zm. 1824), Teresy z Wolskich Jeniczowej (zm. 1825), Tekli Zembrzuskiej (zm. 1828), Krzysztofa Jenicza (zm. 1830), Pauliny Grudzińskiej (zm. 1845), Aleksandra Biernackiego (zm. 1845), Michała Zajączkowskiego (zm. 1845).

źródła

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. III, z. 11 – powiat sandomierski, Warszawa 1962

2. Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII w., red. M. Walicki, Warszawa 1971