Kościół pod wezwaniem Narodzenia NMP w Rachwałowicach

           Pierwotny był wzmiankowany w 1326 (parafia istniała na pewno już w 1325). W 1542 wybudowano nowy kościół, który wkrótce potem przejęli innowiercy. W ich rękach znajdował się on do 1596 roku. Ponieważ był zrujnowany, w 1614 kosztem Marcina Laskowskiego, wzniesiono obecny. Konsekrowano go w 1616 roku.

           Jest on orientowany, drewniany o konstrukcji zrębowej, na kamiennej podmurówce, oszalowany i wzmocniony lisicami na zewnątrz i wewnątrz. Nawa ma rzut zbliżony do kwadratu. Prezbiterium jest węższe, zamknięte wielobocznie, przy nim od północy znajduje się zakrystia. Przy nawie od południa i zachodu są kruchty (ta druga z 1919).

           Dach jest wysoki, dwuspadowy, o wspólnej kalenicy, nad prezbiterium przechodzący w trójspadowy. Nad nawami bocznymi – według typu małopolskiego – dach z zaskrzynieniami spływa poniżej poziomu okapu prezbiterium. Dolna część fasady kościoła ma formę prostokąta ze ściętymi górnymi narożnikami. Górną tworzy mocno cofnięty trójkątny półszczyt, obydwie rozdziela wydatny, gontowy daszek okapowy. Nad zakrystią i kruchtą zachodnią są dachy pulpitowe, nad kruchtą południową dwuspadowy. Podmurówkę przyciesie osłania wydatny okapik. Wszystkie dachy pobite gontem. Oszalowanie zwieńczone jest gzymsem deskowym.

           Wnętrze nakryte jest sufitem, w nawie z zaskrzynieniami wspartymi na dwóch parach drewnianych słupów (wydzielają one jakby nawy boczne). Belka tęczowa i belki w zaskrzynieniach są profilowane, na belce tęczowej znajduje się rzeźbiony krucyfiks oraz rzeźby Matki Boskiej i św. Jana. Chór muzyczny wspiera się na dwóch drewnianych słupach, ma prosty parapet. Z prezbiterium do zakrystii prowadzi drewniany, ostrołukowy, profilowany portal w nowszej obudowie. Przy drzwiach kruchty od zachodu jest trójkątna kłódka z XVII wieku. Polichromia wewnątrz autorstwa Pawła Mitki pochodzi z 1952 roku.

           Ołtarz główny jest późnobarokowy (XVIII wiek), później uzupełniany. Znajduje się w nim obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (XVII wiek), w sukience wykonanej w 1754 przez złotnika krakowskiego Jakuba Badurskiego. Kamienne antepedium z herbem Korab i napisem o wzniesieniu kościoła i ołtarza (poprzedniego), autorstwa Marcina Laskowskiego pochodzi z 1614, kanony z kolorowanymi miedziorytami – z XVIII wieku. W zwieńczeniu ołtarza bocznego południowego znajduje się obraz św. Sebastiana z XVIII/XIX wieku.

           Ambona pochodzi być może z początku XIX wieku. Chrzcielnica z czarnego marmuru z miedzianą pokrywą jest barokowa, konfesjonał wczesnobarokowy (około połowy XVII wieku).

           Na wyposażeniu jest żelazna skrzynia (XVII wiek), chorągiew brokatowa (XVIII wiek), cztery drewniane, rokokowe lichtarze, krucyfiks z 1. połowy XIX wieku, wczesnobarokowa puszka (około połowy XVII wieku), rokokowy relikwiarz bł. Wincentego Kadłubka, pacyfikał Piusa V w stylu regencji, łódka na kadzidło w stylu regencji, cztery ornaty z haftowanymi kolumnami (XVII/XVIII wiek) i jeden z XVIII wieku, mszał z 1765 oraz z 1767 Mszał Rzymski.

           Dzwonnica (datowana na XIX wiek) jest drewniana, konstrukcji słupowej, oszalowana, dwukondygnacyjna. Ma plan czworoboku, lekko pochyłe ściany, nakryta jest namiotowym, gontowym dachem. Dzwon ma gotycki napis (1480).

Przed kościołem stoi kamienna, barokowa figura św. Jana Nepomucena na postumencie (zapewne z XVIII wieku).

źródła

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. III – woj. kieleckie, z. 9 – powiat pińczowski, Warszawa 1961

2. R. Mirowski, Drewniane kościoły i dzwonnice Ziemi Świętokrzyskiej, Kielce 2002