Dzisiejsza data:

Kościół

            Został wzniesiony po połowie XIII wieku, rozbudowany przez Kazimierza Wielkiego, zniszczony pożarem w 1473 roku. Przebudowany w 2. połowie XVI wieku i w XVII wieku, odnawiany w 1777, 1835 oraz po 1945 roku.

Jest on orientowany, murowany z cegły o układzie wczesnogotyckim, z użyciem zendrówki w niektórych partiach oraz ciosu do detalu architektonicznego. Najstarszą część stanowi wczesnogotyckie prezbiterium (XIII wiek) – wydłużone, trójprzęsłowe, zamknięte ścianą prostą. Od południa przylega do niego zachowane skrzydło klasztoru. Nawa jest gotycka (XIV wiek), szersza od prezbiterium, obniżona w XVII wieku, częściowo zbarokizowana. Przy nawie od południa znajduje się prostokątna wieżyczka ze schodami na strych kościelny, od północy przedsionek z 1945 roku. Do narożnika północno-zachodniego przylega dzwonnica z około połowy XVIII wieku.

Na zewnątrz kościół jest opięty skarpami. Pod dachem biegnie gzyms ciosowy, poniżej ceglany, ząbkowy. Pod gzymsem, w narożniku północno-wschodnim jest kamienny wspornik w kształcie leżącego lwa. W elewacjach prezbiterium, poniżej okien, występuje odsadzka wspierająca szerokie lizeny. W północnej ścianie nawy znajduje się okrągły otwór oprawny w cios, wiodący do zbiorowego grobu franciszkanów. Fasada, zwieńczona wolutowym szczytem z pilastrami i wazonami, pochodzi z XIX wieku (wg Architektury gotyckiej w Polsce…- z XVIII wieku), arkadowo-filarowy podcień przed nią z 1945 - 1947 roku. Wschodni szczyt prezbiterium zwieńczony jest kamiennymi obeliskami i posągiem św. Franciszka o charakterze barokowym. Dachy kościoła są dwuspadowe, strzeliste. We frontową ścianę kościoła wmurowano na pamiątkę fragment śmigła samolotu rosyjskiego, który został zestrzelony przez Niemców w 1945 i spadł na dzwonnicę.

Okna w prezbiterium są wąskie, ostrołukowe, dwustronnie rozglifione. W ścianie wschodniej pierwotnie była triada okien, następnie okno trójdzielne. W jego dolnej, zamurowanej części zachowały się cztery kamienne laski. Po obu jego stronach są ślady zamurowanych okien. Okna w nawie zakończone są półkoliście, jedno (odkryte w 1933 po stronie północnej) jest ostrołukowe, z maswerkiem, W wieżyczce schodowej są okienka szczelinowe. Z chóru zakonnego do dawnej (w obrębie klasztoru) zakrystii wiedzie ostrołukowy, profilowany, kamienny portal z XIV wieku.

Prezbiterium nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym (z kolistymi zwornikami), spływającym w narożnikach na nadwieszone służki o rzeźbionych kapitelach. To najstarszy polski przykład dojrzałego sklepienia gotyckiego, zachowało się ono w niezmienionej formie. Dawny chór zakonny a obecnie zakrystia (we wschodnim przęśle prezbiterium, za ołtarzem głównym) przedzielony jest późniejszym stropem na dwie kondygnacje. Arkada tęczy jest ostrołukowa, z profilowaną archiwoltą nadwieszoną na rzeźbionych wspornikach z wczesnogotycką ornamentacją roślinną. Belka tęczowa barokowo wygięta, z późnobarokowym krucyfiksem oraz rzeźbami Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty (XVIII wiek).

Nawa rozczłonkowana jest przyściennymi filarami, sklepiona kolebkowo z lunetami (XVII wiek). Na strychu kościelnym, na ścianach nawy oraz ścianie tęczowej widnieją ślady gotyckiej polichromii figuralnej i ornamentalnej (XIV wiek). Chór muzyczny jest trójarkadowy, barokowy, z murowanym, prostym parapetem. Sklepienie pod chórem kolebkowo-krzyżowe na gurtach, z geometryczną dekoracją stiukową.

Wnętrze kościoła ozdobione jest polichromią z 1761, autorstwa Mateusza Rejchana i Mikołaja Janowskiego. Na ścianach prezbiterium widnieją sceny z życia św. Stanisława, na sklepieniu aniołowie wśród obłoków i iluzjonistycznej architektury. Na północnej ścianie zakrystii jest szatan zaglądający przez uchyloną kotarę do wnętrza kościoła. Na tęczy po stronie prezbiterium Bolesław Wstydliwy i św. Kinga – oddający korony a przyjmujący pasek św. Franciszka – oraz napis i inicjały N J (Nicolaus Janowski) 1761. W szczycie łuku wyobrażenie św. Eliasza zapowiadającego triumf królewskich małżonków.

Na ścianie tęczowej po stronie nawy, w górnych partiach widoczne są fragmenty wczesnogotyckiej polichromii wyobrażające apostołów, na arkadzie tęczy motyw wijącej się wstęgi. Poniżej polichromia z 1761 – Obłóczyny bł. Kingi i napis łaciński. Sklepienie nawy pokryte jest polichromią iluzjonistyczną. Są to motywy architektoniczne, wazony z kwiatami, rokokowe kartusze, aniołowie wśród obłoków, Św. Trójca, Matka Boska i święci: Michał Archanioł, Stanisław, Franciszek, Klara, bł. Kinga, bł. Salomea i inni. W lunetach między innymi św. Ambroży, św. Bonawentura i papieże franciszkańscy. Strop w zakrystii pokryty jest polichromią o motywach rokokowych.

Ołtarz główny jest późnobarokowy z ornamentami rokokowymi (1761). Znajdują się w nim symboliczne rzeźby Śmierci i Sprawiedliwości oraz obraz Wskrzeszenia Piotrowina namalowany przez Mateusza Rejchana (1763). Malowane antepedium, z insygniami św. Stanisława, jest rokokowe.

Ołtarze boczne są późnobarokowe. Dwa przytęczowe pochodzą z 2. połowy XVIII wieku. W lewym jest obraz Matki Boskiej (kopia obrazu z Santa Maria Maggiore w Rzymie) w srebrnej, późnobarokowej sukience i obraz św. Sebastiana z XVIII wieku oraz rokokowe, malowane antepedium z narzędziami Męki Pańskiej. W prawym obrazy: Ecce Homo, św. św. Jan Kanty i Andrzej (około 1700), obecnie także kanonizacyjny obraz św. Kingi. W ołtarzach bocznych w nawie znajdują się barokowe obrazy św. św. Anny Samotrzeć, Bonawentury, Franciszka oraz późnobarokowe NMP Niepokalanego Poczęcia i św. Tekli (XVIII wiek). W ołtarzu bocznym w nawie od południa (Chrystusa Ukrzyżowanego), z herbem Śreniawa, jest barokowy krucyfiks. Pod chórem, w przedsionku znajduje się ołtarz Matki Bożej Bolesnej.

Ambona jest rokokowa (około połowy XVIII wieku), z herbem Prus I. Na zaplecku wizerunek Chrystusa w świątyni, na parapecie schodków obrazki z życia św. Antoniego i św. Franciszka. Barokowe stalle w prezbiterium (XVII wiek) uzupełnione są ornamentami rokokowymi, ozdobione obrazkami przedstawiającymi cuda św. Antoniego oraz malowanymi popiersiami świętych i fundatorów klasztoru.

Wśród obrazów jest późnogotyckie Zaśnięcie Matki Boskiej (1. ćwierć XVI wieku), barokowa Adoracja Baranka, portrety papieży oraz świętych i zakonników franciszkańskich z XVIII wieku. Wśród rzeźb późnogotycki Chrystus Zmartwychwstały (początek XVI wieku) i barokowy krucyfiks (XVII wiek). Zachowały się trzy płaskorzeźbione, kamienne fragmenty wczesnogotyckie (XIII wiek): głowa kobieca, nieznana święta, św. Antoni Padewski z aniołkiem.

W kościele znajdują się epitafia: marmurowe Andrzeja Poradowskiego (zm. 1584); kamienne, późnorenesansowe Jana Gniewosza z Wnorowa (zm. 1621), z herbami Kościesza i Jastrzębiec; marmurowe, barokowe Konstancji Jordanowej (zm. 1634), z herbem Leliwa; marmurowe Stanisława z Błędowa Błędowskiego (zm. 1727), podczaszego mielnickiego i jego żony Teresy z Czechowskich (zm. 1755).

Na wyposażeniu jest między innymi rokokowa monstrancja (1773), z figurkami św. św. Jana Chrzciciela i Floriana; kielichy: renesansowy (1554), późnobarokowy (1749) i rokokowy (około połowy XVIII wieku); dwie puszki barokowe; relikwiarz w kształcie ręki z XVI wiek (?); relikwiarz Krzyża Św. w stylu regencji; pacyfikał w stylu regencji; cztery ornaty z XVIII wieku.

Komentarze obsługiwane przez CComment