Dzisiejsza data:

Kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Iwoniczu

Wzniesiony został w 1464 z fundacji Marcina Iwanieckiego, pierwotnie był gotycki.

           Około 1565 zamieniono go na zbór protestancki. Po przywróceniu katolikom dobudowano w 1634 murowaną zakrystię i zapewne wieżę. W połowie XVII wieku został spustoszony przez Węgrów i Kozaków. Około 1756 był remontowany i przekształcony wewnątrz. W latach 1884 - 1895 został powiększony i gruntownie przebudowany, zatarły się wtedy cechy stylowe. Jak podaje Ryszard Brykowski, z okresu budowy kościoła pochodzi zrąb ścian nawy (bez ściany zachodniej) i prezbiterium, storczykowa więźba dachowa, fragmenty gzymsu wieńczącego, dolna belka tęczowa oraz belki zaskrzynień wsparte na kroksztynach. Podczas badań w latach 60-tych XX wieku w górnych partiach północnej ściany prezbiterium odkryto fragmenty roślinno-kwiatowej polichromii z XVI/XVI wieku, przesłonięte późniejszą fasetą. Kościół w Iwoniczu jest obiektem tego samego typu, co kościół w Haczowie.

           Jest on orientowany, drewniany o konstrukcji zrębowej, z wieżą konstrukcji słupowej, oszalowany. Prezbiterium, na rzucie prostokąta, zamknięte jest trójbocznie. Przy nim od północy znajduje się murowana zakrystia – prostokątna, ze skarbczykiem na piętrze, a od południa kaplica Matki Boskiej Bolesnej (1884 - 1895) z kruchtą od zachodu. Nawa jest dłuższa i nieco szersza od prezbiterium. Po jej bokach znajdują się dwie symetryczne kaplice (1884 - 1895), prostokątne, zamknięte trójbocznie. Do zachodniego boku nawy przylega kruchta, nad którą wznosi się wieża.

            Ściany nawy wewnątrz wzmocnione są lisicami. Zakrystia przykryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami, kolebkowo są sklepione również schody prowadzące do skarbczyka (z tego samego czasu). W prezbiterium jest sufit z fasetą (zapewne około 1756), natomiast w nawie strop z zaskrzynieniami, wsparty na trzech parach parzystych kolumn na wysokich cokołach (zapewne około 1756).Tęcza ma wykrój prostokątny i ścięte narożniki, na profilowanej belce znajdują się XIX-wieczne rzeźby: krucyfiks, Matka Boska Bolesna, św. Jan Ewangelista. W południowej ścianie prezbiterium jest empora (1884 - 1895) z otworem ujętym drewnianą draperią. Chór muzyczny jest neobarokowy (1884 - 1895). Okna zakrystii i skarbczyka mają kraty i żelazne okiennice z II połowy XIX wieku. Portal okalający wejście z zakrystii do prezbiterium jest prostokątny, ciosowy, sfazowany, zwieńczony profilowanym gzymsem (w nadprożu data 1634). W nim żelazne, współczesne mu drzwi, okute w skośną kratę, z rozetkami i zamkiem. Główne drzwi wejściowe do kościoła (od zachodu) są nowe, ale z okuciami z XV/XVI wieku.

            Na zewnątrz pod dachem biegnie profilowany gzyms. Dachy są kryte blachą – dwuspadowy o jednej kalenicy nad prezbiterium i nawą, z sześcioboczną wieżyczką na sygnaturkę (1894); nad kaplicami trójspadowe; nad kruchtą przy kaplicy Matki Boskiej Bolesnej dwuspadowy. Wieża ma rzut kwadratu, pochyłe ściany i izbicę. W dolnej części otoczona jest z trzech stron nowszymi przybudówkami, poszerzającymi ją do szerokości nawy. Przykryta jest dachem namiotowym z hełmem w kształcie baniastej kopułki na szczycie, krytym blachą. Przybudówki wieży mają dachy pulpitowe.

              Wyposażenie wnętrza jest neobarokowe (1895), wykonane przez Józefa Aszklara, snycerza z Lubatowej. W ołtarzu głównym, bogato złoconym, znajdują się rzeźby św. św. Piotra i Pawła oraz Pieta. W ołtarzu bocznym prawym przy tęczy jest obraz Wizji bł. Jana z Dukli z I połowy XIX wieku. W ołtarzu bocznym w kaplicy św. Józefa jest późnobarokowe antepedium (około 1700) wykonane przez snycerzy krośnieńskich, płaskorzeźbione w motywy dużych kwiatów. W kaplicy Matki Boskiej Bolesnej znajduje się stary ołtarz główny z XV wieku, przeniesiony z nawy głównej po wybudowaniu nowego oraz stary prospekt organowy, barokowy (około połowy XVII wieku), uzupełniony w końcu XIX wieku. Drewniana chrzcielnica w kształcie kielicha jest barokowa (około 1700), z pokrywą z XIX wieku. Polichromię w prezbiterium i nawie wykonali w 1895 Paweł i Jan Bogdańscy, malarze z Jaślisk.

             W kaplicy Załuskich (właścicieli Iwonicza) znajdują się epitafia inskrypcyjne z czarnego marmuru: Karola Załuskiego, marszałka powiatu upickiego (zm. 1845), jego żony Amelii z Ogińskich (zm. 1858). W zbiorach są ornaty z XVIII/XIX wieku i XVII/XVIII-wieczne księgi liturgiczne. Dwa dzwony są gotyckie (1573 i 1589).

                                                             Opracowała Marta Goździk

źródła:

1. Ryszard Brykowski, Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV w., Wrocław 1981

2. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce (seria nowa), T. 1 – woj. krośnieńskie, z. 1 – Krosno, Dukla i okolice, Warszawa 1977

Komentarze obsługiwane przez CComment