Dzisiejsza data:

Kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba w Tuchowie

           Kościół w Tuchowie istniał już przed 1320 rokiem. W latach 1461 - 1830 należał do opactwa benedyktynów w Tyńcu. Murowany świątynia z 1692 spłonęła razem z całym miastem w 1789 roku. Budowę obecnej (z fundacji opactwa) ukończono w 1794 roku. Kościół został konsekrowany w 1797 przez Floriana Janowskiego, ostatniego opata tynieckiego i pierwszego biskupa tarnowskiego.

            Jest on orientowany, murowany. Prezbiterium zamknięte jest półkoliście, od północy przylega do niego piętrowa zakrystia. Korpus jest trzynawowy typu bazylikowego. Od południa przylega do niego kruchta, od frontu wyrasta (dołem wtopiona w nawę) wieża, z piętrowymi lokalnościami po bokach. Jest ona dwukondygnacyjna, zwieńczona barokowym, baniastym hełmem. Na wysokości pierwszej kondygnacji jest trójkątny szczyt i attyka z kamiennymi koszami po bokach. Podziały zewnętrzne elewacji są lizenowo-ramowe.

           Wnętrze przykryte jest sklepieniem żaglastym, w nawie głównej na parzystych gurtach. Gurty wsparte są na dzielących ściany parzystych pilastrach z rokokowymi kapitelami. Chór muzyczny wspiera się na trzech filarowych arkadach.

            Wystrój wnętrza jest rokokowy (XVIII wiek). W rokokowym ołtarzu głównym (przyścienny, architektoniczny, jednokondygnacyjny) znajduje się późnobarokowy krucyfiks i po bokach rzeźby świętych z grupy Ukrzyżowania (św. Jan Chrzciciel, św. Maria – matka Jakuba Mniejszego i Józefa, Matka Boska Bolesna, św. Maria Magdalena). Na zasuwie barokowy obraz św. Jakuba Większego. Ażurowe retabulum utworzone jest z ośmiu kręconych (na 2/3 wysokości) kolumn podtrzymujących gzyms o urozmaiconej, wygiętej linii. W ażurowym zwieńczeniu promienista gloria, po bokach – na wazonach – późnobarokowe rzeźby dwóch aniołów, na szczycie rzeźba św. Michała Archanioła depczącego smoka. Ołtarz ma bogatą dekorację snycerską o drobnych formach: kogucie grzebienie, kartusze, liście akantu, obłoki. Rokokowe są również ołtarze boczne. Ołtarz boczny prawy (p. w. Serca Pana Jezusa) i boczny lewy (p. w. św. Antoniego) mają stiukowe obramienia.

            Rokokowa ambona (przyścienna, wisząca) utworzona jest ze stiukowego zaplecka i drewnianego korpusu. Zaplecek ma formę gronostajowej opończy podtrzymywanej przez dwa aniołki. Ścianki boczne korpusu mają profil wklęsłowypukły. Ambona dekorowana jest roccaille’ami i kogucimi grzebieniami. Stojąca w niszy chrzcielnica ma stiukową, rzeźbioną ramę. Organy pochodzą z 1800, prospekt organowy również jest rokokowy – z ażurową dekoracją utworzoną z liści akantu i roccaille’ów, z linią wklęsło – wypukłą. Wklęsłowypukła balustrada chóru (murowana, pełna) także ma dekorację rokokową (stiukowe kartusze), są tu emblematy opackie i herb biskupa janowskiego.

             Do zabytkowego wyposażenia świątyni należą jeszcze dwie ławy kolatorskie, dwa rzędy ławek, tron opacki, dwa konfesjonały, dwa feretrony z obrazami św. Józefa i Serca Pana Jezusa, trzy duże lichtarze klasycystyczne, dwa lichtarze rokokowe, dwa ornaty z XVII/XVIII wieku. W kruchcie znajduje się ludowy posąg Chrystusa upadającego pod krzyżem z początku XIX wieku. Wmurowana w ścianę kamienna kropielnica jest późnobarokowa (wg Katalogu zabytków... – renesansowa), dekorowana puklowaniem na całej czaszy. Dzwon pochodzi z 1636 roku.

           W prostocie zwartej bryły tuchowskiej fary – jak piszą Tadeusz Chrzanowski i Marian Kornecki – widoczny jest już klasycyzm (z wieżą wyrastającą z fasady), ale pomysłowy w rysunku hełm i urządzenie wnętrza (z ażurowym ołtarzem głównym i wklęsłowypukłym chórem muzycznym) są jeszcze bardzo rokokowe. To późna faza rokoka, a wnętrze kościoła – jedno z najbardziej oryginalnych spośród dzieł swojej epoki. Choćby ołtarz główny – kręcone kolumny tworzące retabulum nie dźwigają belkowania, ale jakby miękkie, wzdymające się tworzywo. Patrząc na tę eksplozję dekoracyjności, można się tylko domyślać istnienia rusztowania niosącego ornament.

źródła:

1. Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982

2. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T.1 – woj. krakowskie, z. 13 – powiat tarnowski, Warszawa 1953

Komentarze obsługiwane przez CComment