Dzisiejsza data:

Kościół Farny pod wezwaniem św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupów w Rzeszowie

Plac Farny 5

           Fara rzeszowska należała do najstarszych i najważniejszych świątyń w Rzeszowie i okolicy. W początkowym okresie kościół był drewnianą budowlą zbudowaną w latach 1354-1363 pod wezwaniem św. św. Feliksa i Adaukta (męczenników prześladowanych za wiarę za czasów Dioklecjana i Maksymiliana, III/IV wieku). Wzmianka o tej świątyni pochodzi z 1363 roku, która to data widnieje w piśmie króla Kazimierza Wielkiego do papieża Urbana V z prośbą o nadanie odpustu spowiadającym się w tym kościele w czasie wyznaczonych dni. W 1427 roku w wyniku pożaru drewniana świątynia doszczętnie spłonęła, a po odbudowie, prawdopodobnie już w 1434 roku otrzymała nowe wezwanie św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa. Zmiana patrocinium przemawia za powtórną konsekracją, która wiąże się zwykle z odbudową lub przebudową świątyni. Według innych źródeł, w wyniku przetaczających się częstych wojen na tych terenach świątynia uległa zniszczeniu lub przebudowie jeszcze przed 1390 rokiem, gdyż od tego roku, według podań i niekompletnych zapisów w aktach grodzkich i ziemskich, istniał już nowy, ceglano-kamienny kościół z przyporami pod wezwaniem św. Wojciecha i Stanisława. Po kolejnym pożarze w 1621 roku wybudowano nawę główną w obecnym kształcie. W 1754 roku poszerzono świątynię przez dobudowanie obu naw bocznych. Budowla przetrwała do dziś w postaci trójwymiarowej bryły łączącej styl gotycki (prezbiterium) i styl barokowy (nawy). Obok kościoła, od strony południowej, w początkach XVIII wieku wybudowano wieżę zegarową - dzwonnicę, ceglano-wapienną, o prostej bryle, kwadratowej postawie i wysokości 30,5m, przykrytej hełmem i zwieńczoną iglicą z aniołem.

           Prawdziwą ozdobą kościelnego wnętrza jest monumentalny ołtarz główny (XVIII wiek) usytuowany na całej szerokości prezbiterium, pochodzący z warsztatu jarosławskiego artysty Tomasza Huttera, najwybitniejszego na terenie Rusi rzeźbiarza. W centralnym polu znajduje się obraz olejny "Ukrzyżowanie" nieznanego autora, sygnowany J. Schonbrun A.D.1857. Pod krzyżem widzimy stojących - Matkę Jezusa i św. Jana, Jego umiłowanego ucznia. Maria Magdalena, wyraźnie załamana, klęczy u stóp krzyża podpierając ręką głowę. Postać Ukrzyżowanego zwisa na wysoko wyciągniętych ramionach, zaś głowa opada mu na pierś, ale na twarzy maluje się łagodny uśmiech.

           Bardzo możliwe, że w ołtarzu głównym z XVII wieku znajdował się drewniany krucyfiks, który wisi na ścianie wschodniej prezbiterium. W kościele znajduje się 10 ołtarzy bocznych i główny ołtarz w prezbiterium. Zespół ołtarzy jest nieodłącznym elementem barokowego wyposażenia obiektu. Ich forma i stylistyka kształtowała się na przestrzeni dwóch wieków(1676-1720). Ze względu na liczne transformacje struktury oraz usunięcie pierwotnych warstw malarskich oraz złoceń nie jest możliwe precyzyjne określenie pierwotnego wyglądu i kolorystyki ołtarzy. Istniejące w mieście cechy opiekowały się poszczególnymi ołtarzami: św. Walenty był pod opieką cechu piekarzy, św. Kryspin i Kryspinian - cech szewców, św. Roch – cech kuśnierzy, ołtarzem Matki Boskiej Bolesnej zajmowali się słodownicy, św. Sebastianem - rzeźnicy.

           W prawej nawie zobaczymy obraz z XVIII wieku przedstawiający św. Stanisława Kostkę, który poleca Rzeszów Najświętszej Pannie. Ten unikatowy obraz przedstawia wygląd ówczesnego Rzeszowa z kamienicami w Rynku i innymi elementami architektonicznymi. Wewnątrz kościoła możemy podziwiać utrzymaną w stylu rokokowym ambonę (druga połowa XVIII wieku), unikatową chrzcielnicę z czarnego alabastru i kolekcję 74 obrazów sztalugowych powstałych w różnych okresach i stylach historycznych, począwszy od XVII aż po XX wiek, prezentujących bogatą paletę wykonawców oraz różnorodną technikę wykonania. Najstarszym i najważniejszym obrazem rzeszowskiej fary jest obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z pierwszej połowy XVII wieku. Pod koniec XVI wieku w prezbiterium kościoła pojawił się pierwszy nagrobek potomków Jana Pakosławica, którzy po jego śmierci przyjęli przydomek Rzeszowscy i zaczęli się nim posługiwać. Śladem ich obecności są renesansowe pomniki nagrobne wmurowane w ściany kościoła. Nagrobek z rzeszowskiego kościoła jest jedynym, znanym w Polsce, zbiorowym nagrobkiem rycerskim ukazującym zmarłych w popiersiach. Najprawdopodobniej powstał w warsztacie któregoś z uczniów samego mistrza Santi Gucciego.

           W zakrystii fary przechowywano do początków XIX wieku zagadkowy relikwiarz. Krył on w sobie szczątki Brunona z Kwerfurtu oraz św. Konstantego (Cyryla?). W jaki sposób dostał się do rzeszowskiego kościoła i dlaczego wystawiano go dwa razy w roku, tego nie można wyjaśnić do dziś. Relikwiarz zbudowany był w formie czerwonej puszki - wynoszony z zakrystii, stawiany na ołtarzu głównym a odsłaniany przez możne rodziny kolatorów kościoła: Szembeków, Bokumów oraz Lubomirskich.

           Stojący na Placu Farnym kompleks sakralny złożony z gotyckiego kościoła i barokowej wieży kryje niezwykłe bogactwo historii i przemian architektonicznych zabytków. Mroczne wnętrze kościoła, przepełnione zapachem kadzideł, sprzyja modlitwie i refleksji. Choć na chwilę wejdźmy do jego wnętrza...

źródła:

Bonusiak A., Czop E.: Rzeszów na przestrzeni wieków (od czasów przedlokacyjnych do 1918 r.) Rzeszów 2001

Rejestr zabytków nieruchomych - województwo podkarpackie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, (dostęp 2010-05-02)

Bednarczyk A., Tajemnice rzeszowskiej fary (w) „Niedziela rzeszowska” 32/2017, str.4-5

Komentarze obsługiwane przez CComment