Przemyśl - Franciszkanie

Kościół pod wezwaniem św. Marii Magdaleny

ul. Franciszkańska 2a

Dekanat Przemyśl I

           Według legendy pierwsi franciszkanie mieli się osiedlić w Przemyślu w latach 1235-1236 na gruncie ofiarowanym przez kowala Andrzeja Serena, konwertytę z prawosławia na katolicyzm

           W rzeczywistości sprowadzeni dopiero w 4. ćwierci wieku XIV przez Eryka z Winsen, biskupa przemyskiego. W 1378 roku wznieśli pierwszą własną świątynię, która w 1638 roku została zniszczona przez pożar. Odbudowany kościół przetrwał do połowy XVIII wieku, kiedy to zdecydowano o rozbiórce i budowie nowej świątyni istniejącej do dziś. Fundatorami hojnie wspierającymi trwającą 24 lata budowę byli biskup przemyski i lwowski Wacław Hieronim Sierakowski i wojewoda kijowski Franciszek Salezy Potocki. Obiekt zbudowany został na rzucie prostokąta poza który wysunięte trójbocznie zamknięcie prezbiterium. Materiałem budowlanym jest cegła. Użyto także kamienia w fundamentach, w cokole fasady i elewacji zachodniej. Dachy kryte blachą, nad nawą główną i prezbiterium dwuspadowe, pozostałe pulpitowe. Hełmy wież neobarokowe, pobite blachą, złożone z form namiotowych i czworobocznych, zwieńczone cebulastą kopułką z żelaznym krzyżem. Pod całym kościołem obszerne podziemia (kościół dolny) dostępne z prostokątnego przedsionka w przyziemiu schodów poprzedzających fasadę oraz schodami przy elewacji wschodniej i w zamknięciu prezbiterium. Po pożarze w 1864 roku odnawiając świątynię obniżono dach, usunięto sygnaturkę, przemurowano fasadę i zmniejszono wieże.

           W fantazyjnych pozach stoją przed fasadą trzy rzeźby - Najświętsza Maryja Panna Niepokalanie Poczęta oraz po bokach błogosławiony Jan Duns Szkot i św. Idzi (figury z drugiej połowy XVIII wieku przypisane lwowskiemu artyście Fabianowi Fesingerowi). Na górnej części fasady widzimy polichromię "Koronacja Matki Bożej "z napisem w języku łacińskim "Domine De Tuis Donis Oferimus Tibi" ("Panie z Twoich darów ofiarujemy Tobie"). Nad wejściem do kościoła znajduje się malowidło przedstawiające gołębicę i napis:" In Honorem B.Mariae Immaculatae” ("Na cześć Niepokalanej"). W lewej części fasady stoją wizerunki bł. Jakuba Strzemię i Jana z Bytomia. W prawej części biskup przemyski Eryk de Winsen oraz bł. Bonawentura z Potenzy.
           W nawie głównej znajduje się dzieło lwowskiego architekta i rzeźbiarza Piotra Polejowskiego - ołtarz główny. Centralnym elementem jest cudowny obraz Matki Boskiej Niepokalanej, malowany na desce według nieznanej ryciny wiek XVI/XVII będącej przetworzeniem drzeworytu Albrechta Dürera (1514) przemalowany w pierwszej połowie XVIII wieku. Nad obrazem umieszczono inny obraz "Śmierć św. Marii Magdaleny". W ołtarzu znajdują się rokokowe rzeźby św. Piotra i Pawła, bł. Jana Dunsa Szkota i bł. Idziego oraz alegorie Wiary i Nadziei. Po bokach ołtarza wiszą obrazy przedstawiające modlitwę św. Franciszka (prawa strona) oraz bł. Jakuba Strzemię Adorującego Najświętszy Sakrament (lewa strona). W prezbiterium znajdują się portrety głównych darczyńców budowy kościoła – biskupa Wacława Hieronima Sierakowskiego, Sebastiana i Wawrzyńca Morskich oraz biskupa Eryka de Winsen. Zakrystia ozdobiona jest na ścianach i sklepieniu freskami. Przy dekoracji malarskiej kościoła współpracowali Stanisław Stroiński i Tomasz Gertner.
Po lewej stronie nawy głównej widoczna jest ambona (1778 rok) z figurą stojącego na globusie św. Franciszka, wygłaszającego kazanie do ptaków i płasko rzeźbiona scena kazania św. Franciszka do ryb. Twórcą ambony jest architekt i snycerz Piotr Polejowski. W nawie prawej znajduje się zbudowana na miejscu magazynu sprzętu kościelnego w 1911 roku Kaplica Pana Jezusa Miłosiernego. W ołtarzu umieszczono XVII wieczny (lub starszy) obraz Chrystusa Miłosiernego - uważanego za cudowny i otoczony głęboką czcią wiernych. Na filarach znajdują się ołtarze św. Walentego i bł. Jana Strzemię. W lewej nawie znajdziemy ołtarz św. Maksymiliana Kolbego nad którym umieszczono obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy w otoczeniu rokokowych figur aniołów. Kolejnymi ołtarzami będą: ołtarz Przemienienia Pańskiego i św. Wincentego. W tylnej części nawy znajduje się fresk przedstawiający oblężenie Przemyśla przez wojska Jerzego II Rakoczego w 1657 roku i cudowne ocalenie za wstawiennictwem św. Wincentego. Relikwie świętego trafiły do do kościoła w XVI wieku,co ujęte jest we fresku w lewej nawie.

           W ostatnią niedzielę sierpnia Franciszkanie odprawiają uroczystą liturgię, po której wraz z wiernymi wychodzą na ulice miasta, niosąc jego relikwie. Urząd Miasta Przemyśla organizuje w tym czasie tzw. Wincentiadę - święto patrona miasta.
źródła:
Kaniewski M., Kościoły starego Przemyśla, Przemyśl 1987
Skarbowski J., Ziemia Przemyska, Kraków 1963
Tysiąc lat Przemyśla, Praca zbiorowa, Przemyśl 1961
Wujcyk W., Nowe źródło do dziejów wyposażenia wnętrza kościoła Franciszkanów w Przemyślu (w:) Sztuka Kresów wschodnich: materiały sesji naukowej T. III, Kraków 1998, str. 317-319
Katalog zabytków sztuki w Polsce. Miasto Przemyśl, Warszawa 2004