Pałac w Bejscach

Został on wzniesiony w 1802 przez architekta Jakuba Kubickiego dla Marcina Badeniego, późniejszego ministra sprawiedliwości Królestwa Polskiego.

Jest klasycystyczny, murowany i otynkowany, frontem zwrócony na północ. Piętrowy, na wysokich, sklepionych kolebkowo piwnicach. W elewacji ogrodowej występują one ponad poziom terenu, wskutek jego lekkiego spadku ku południowi. Budynek ma rzut prostokąta. Od frontu jest wgłębny portyk na kolumnach wysuniętych lekko przed lico elewacji, od tyłu trójboczny ryzalit.

Portyk stanowią cztery kolumny doryckie zwieńczone trójkątnym frontonem. Poprzedzony jest on schodami. Przyziemie ryzalitu ogrodowego obudowane jest sztuczną grotą z kamieni narzutowych, podmurowującą wąski taras. Jego czołowa ściana zwieńczona trójkątnym szczytem. Dach pałacu jest czterospadowy, na kalenicy kominy połączone są pełnymi parapetami, tworząc rodzaj belwederku, który nadaje budowli ciężkość.

Elewacje są boniowane, obiega je gzyms wieńczący z ząbkowaniem. Okna na parterze są na przemian prostokątne i zamknięte półkoliście (wyższe). Na piętrze małe, kwadratowe, w profilowanych, uszatych obramieniach. Między oknami obu kondygnacji są odcinki gzymsu. W ryzalicie okna są mocno wydłużone i zamknięte półkoliście, oddzielone gzymsem od strefy górnych, półkolistych.

Układ wnętrza jest trójdzielny, obecnie nieco przekształcony. Na parterze za portykiem znajduje się hall, za nim okrągły salon o wysokości obu kondygnacji. W części wschodniej są pomieszczenia w trzech traktach, z owalną klatką schodową przy hallu i owalnym gabinetem w narożu południowo-wschodnim. W części zachodniej układ jest dwutraktowy, z półkoliście zamkniętym dużym pokojem przy hallu, gospodarczą klatką schodową od zachodu oraz dużym salonem w narożu południowo-zachodnim.

W okrągłym salonie ściany rozczłonkowane są ośmioma płytkimi wnękami. W sześciu z nich znajdują się wysokie, półkoliście zamknięte, otwory drzwiowe (pięć oszklonych, w jednych pełne drzwi). Dwie wnęki zamknięte są linią prostą – jedna, z półkolistym wgłębieniem mieściła kiedyś piec, w drugiej stykają się pod kątem prostym dwa skrzydła drzwiowe. Na ścianach między wnękami są podłużne, prostokątne płyciny z malowidłami w stiukowych obramieniach. Pośrodku są to owalne medaliony z postaciami muz, namalowanymi techniką chiaroscuro na niebieskim tle. Dołem i górą ujęte są one w groteski. Półkolista płycina nad drzwiami pełnymi ozdobiona jest amforą i parą sfinksów namalowanych na białym tle.

Stiukowe konsole w górnych narożach wnęk podtrzymują obiegające wokół belkowanie z kroksztynkowym gzymsem. Powyżej ściany tworzą rodzaj bębna z półkolistymi oknami umieszczonymi na osiach otworów drzwiowych. Trzy okna wychodzą na ogród, dwa na wewnętrzny korytarz piętra, trzy są ślepe, umieszczone tylko dla zachowania symetrii. Glify okien zdobi dekoracja stiukowa z wici roślinnej i maski pośrodku. Płaszczyzny pomiędzy oknami zajmują malowane groteski w trapezowatych płycinach o stiukowych obramieniach. Ponad bębnem jest, wydzielone profilowanymi wałkami z dekoracją roślinną, sklepienie zwierciadlane o szerokiej fasecie pokrytej stiukową kratą.

Obok malarskiej zwraca uwagę dekoracja architektoniczna salonu. Sznury delikatnego, plastycznego ornamentu towarzyszą gzymsom podziałowym, występują przy oprawie okien i drzwi, obwodzą pola dekoracyjne. Podłogę pokrywa wzorzysta posadzka z kilku gatunków dębu, o różnych odcieniach oraz gruszy i jesionu.

Dekoracją malarską został ozdobiony także gabinet owalny. Na zaokrąglonych przejściach ścian w sufit jest pas ornamentacyjnego fryzu z motywami groteskowymi (podobnymi jak w salonie, lecz w mniejszej skali). Cztery pola ścienne zajmowały prawdopodobnie panneaux figuralne, później zamalowane (?). Pozostały po nich jedynie dekoracyjne ramy.

Na ścianach w pokoju usytuowanym między okrągłym salonem a gabinetem są płyciny w obramieniach z dekoracją stiukową. W kilku pokojach znajdują się marmurowe kominki. Stolarka jest klasycystyczna, ozdobna.

Piętro jest niższe, ma podobny układ. Pokoje frontowe oddzielone są od tylnych sklepionym kolebkowo korytarzem, łączącym obie klatki schodowe.

Wokół pałacu zachowały się pozostałości parku krajobrazowego z 2. połowy XIX wieku, założonego według planów Augustyna Denizot. W parku znajduje się kamienna, późnobarokowa (1762) rzeźba św. Jana Nepomucena – stoi ona na obłokach z główkami aniołków i ogzymsowanym postumencie z płaskorzeźbami świętych.

źródła

1. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. III – woj. kieleckie, z. 9 - powiat pińczowski, Warszawa 1961

2. T. Szydłowski, O pałacach wiejskich i dworach z epoki po Stanisławie Auguście i budowniczym królewskim Jakóbie Kubickim, Warszawa 2009 (nauk.)