Pałac Budnego w Jastkowie

Został zbudowany w 1894 dla Nikodema Budnego, według projektu Aleksandra Zwierzchowskiego.

           Usytuowany jest na lekkim wzniesieniu. Piętrowy, założony na planie wydłużonego prostokąta. Ma urozmaiconą bryłę, której nadano wygląd historyzująco – eklektycznej rezydencji - z kwadratową wieżą, dobudówką od północy oraz dwoma niewielkimi ryzalitami od frontu i w elewacji ogrodowej. Przyziemie i naroża budynku są boniowane. Przy głównej bramie wjazdowej jest murowana kordegarda z 1885 roku. Po II wojnie światowej pałac został przejęty przez państwo. Obecnie mieści się w nim siedziba urzędu gminy.

            Wnętrza także zostały potraktowane przez właścicieli eklektycznie. Wypełniały je ozdobniki malarsko-sztukatorskie wykonane przez Aleksandra Brassa i Edwarda Chmielewskiego, cenionych na Lubelszczyźnie dekoratorów wnętrz, oraz Aleksandra Czajewicza, artystę malarza z Warszawy. Niewielki hall i westybul, połączone kamiennymi schodami, urządzono w stylu starogreckim. Jadalnia miała wystrój stylizowany na romański – z sięgającym sufitu piecem z kominkiem. W saloniku w stylu Ludwika XVI znajdował się nieborowski piec. Apartamenty prywatne urządzono w stylu mauretańskim. Część pierwotnych dekoracji wnętrza zachowała się do dziś.

             Pałac jest otoczony parkiem krajobrazowym w stylu angielskim o powierzchni 7,5 ha. Zapewne w latach 80-tych XIX wieku park ten został przekomponowany z pierwotnego założenia ogrodowego, które towarzyszyło istniejącemu tu wcześniej dworowi. Do całości włączono trzy stawy w układzie szeregowym, które wydatnie podnosiły walory założenia. Od frontu znajdował się okazały podjazd, stamtąd w kierunku wschodnim prowadziła półkolista aleja opadająca przy stawach i wznosząca się ku pałacowi. Za budynkiem, od strony zachodniej posadzono drzewa i krzewy. Oddzielały one przypałacową część założenia od części gospodarczej i wyznaczały niewielki salon ogrodowy, łączący się widokowo z tarasem pałacowym. Ogród dolny (nad stawem) został wyznaczony przez skłony wzgórz – wschodniego i zachodniego. Na skłonie wschodnim (przypałacowym), w nieznacznym stopniu zadrzewionym, znajdowały się punkty widokowe umożliwiające podziwianie malowniczej doliny ze stawami otoczonymi zielenią. Wokół zbiorników zaprojektowano wnętrza krajobrazowo – widokowe oraz spacerowe aleje. Urządzono także remizy dla zwierząt. Wzdłuż wschodnich i północno-zachodnich granic parku biegły spacerowe dukty oraz grabowe szpalery izolujące całość od otoczenia. Do dziś w parku rośnie około sześćset drzew należących do 36 gatunków, dominują klony, jesiony i lipy.

           Po wschodniej stronie zespołu parkowo-pałacowego usytuowana jest część gospodarcza, z XIX-wiecznymi (obora, stodoła, spichlerz, magazyn, hydrofornia) i współczesnymi budynkami gospodarczo-przemysłowymi.

źródła:

D. Fijałkowski, M. Kseniak, Parki wiejskie Lubelszczyzny – stan, ochrona i rewaloryzacja biocenotyczna, Warszawa 1982

J. Żabicki, Leksykon zabytków architektury Lubelszczyzny i Podkarpacia, Warszawa 2013

Z przeszłości Jastkowa. Wybrane problemy lokalnej historii, red. C. Taracha, Lublin 2013