Ratusz w Jarosławiu

Rynek 1

           Już w XV wieku na jarosławskim rynku funkcjonował drewniany budynek ratusza - siedziba władz miejskich i wójtowskich, z urzędem katowskim i więzieniem. Pod koniec XV wieku ratusz był już murowany i w ciągu kilkudziesięciu lat przebudowywany, co związane było z pożarami (1594, 1600), zwłaszcza wielkim pożarem Jarosławia w 1625 roku, który strawił większą część zabudowy miasta. Wtedy ratusz został przebudowany i odtąd był budowlą w stylu barokowym o trzech kondygnacjach. W roku 1782 został przejęty przez władze austriackie, przekształcony w budowlę o dwóch piętrach i pełnił funkcję warsztatów wojskowych. W 1852 roku zdewastowany budynek, dzięki staraniom burmistrza Gustawa Adolfa Weissa, został wykupiony. Zlecono gruntowny remont połączony z przebudową według planów Antoniego Lamasche aby w 1896 roku poddać go kolejnej przebudowie według projektu lwowskiego architekta Franciszka Dolińskiego w stylu neorenesansowym. W efekcie modernizacji wzniesiono wieżę zegarową i odnowiono fasadę budynku. Obecną formę architektoniczną ratusz zyskał w latach 1900-1909. Projekt Stanisława Rutkowskiego i Teodora Talowskiego zakładał powiększenie budynku, nadbudowę o trzecie piętro oraz dobudowanie od strony wschodniej parterowej części z pomieszczeniami aresztu. Kolejny remont w latach 80 XX wieku nie zmienił ani wyglądu ani formy architektonicznej budowli.

           Murowany, z cegły, tynkowany Ratusz stoi na Rynku w otoczeniu licznych, pięknych kamienic. Bryła ratusza zwarta,podpiwniczona, o czterech kondygnacjach nadziemnych z trzecim piętrem w formie mezanina umieszczonego w attyce, przykryta dachem czterospadowym a parterowa część od strony wschodniej dachem pulpitowym schowanym za attyką. Wieża zegarowa zwieńczoną jest hełmem ze sterczynami. Znajduje się na niej zegar z 1896 roku z wiedeńskiej firmy Thurmuhren Fabrik Richarda Liebinga. Wieża w połowie wysokości okolona jest secesyjną, metalową balustradą. Jej szczyt wieńczy iglica z metalową kulą oraz wiatrowskazem w postaci orła i strzałki. Wejście główne znajduje się od wschodu z ozdobnym, półkoliście zamkniętym od góry portalem wspartym na kolumnach. Artykulację poziomą podkreślają gzymsy: międzykondygnacyjne, pośrednie i wieńczący a także rzędy rytmicznie rozstawionych okien o odrębnej, w każdej kondygnacji, dekoracji: na parterze bez dekoracji, na pierwszym piętrze półkoliście zakończonych z profilowanym gzymsem w nadkolu, na drugim piętrze prostokątnych i półkoliście zakończonych flankowanych pilastrami wspierającymi gzyms, na trzecim piętrze niewielkich, półkoliście zakończonych, ustawionych w rzędzie na przemian z pilastrami jako wypełnienie attyki grzebieniowej. Pozostałe elewacje dekorowane analogicznie, flankowane na całej wysokości półkolumnami z herbami. We wnętrzu zachowała się sala obrad o charakterze reprezentacyjnym ozdobiona sztukaterią.

           Ratusz można zwiedzać w godzinach pracy Urzędu Miasta.

źródła:

Gosztyło M., Jagieła B., Dudzik I., Architektura Galicji w dobie autonomii na przykładzie Jarosławia, Rzeszów 2013, str. 254-264

Karta ewidencyjna, Ratusz w Jarosławiu, oprac. H. Jurjewicz 1996, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatury w Rzeszowie

Sołtysik A., Język form Teodora Talowskiego a współczesna kompozycja architektoniczna, Kraków 2012 str. 51