Skansen Zagroda w Markowej

Skansen Zagroda - Muzeum w Markowej to jedyne w swoim rodzaju społeczne muzeum budownictwa przysłupowego w Polsce  prowadzone od 1985 roku przez Towarzystwo Przyjaciół Markowej 

           Zobaczymy tu około 1430 eksponatów, dokumentujących dawne życie markowian a nawet snopek żyta sprzed stu lat. Wyróżniającym się elementem są tu domy przysłupowe tj. domy budowane w ten sposób, że dach wsparty jest na słupach, co odciąża ściany. Ten sposób budowania pojawił się w XIV wieku wraz z niemieckimi osadnikami. Od średniowiecza tak budowano w Górnych Łużycach, Saksonii czy na Dolnym Śląsku - czyli w miejscach, skąd przybyli pierwsi markowscy osadnicy. Jak wyglądają tak budowane domy zobaczyć można właśnie w Markowej i to zarówno na przykładzie bogatych domów kmiecych jak też domów biedniackich. W markowskim skansenie wiele można dowiedzieć się o realiach życia panujących na polskiej wsi. Np. chochoł - wiemy, że na zimę okrywa się krzewy słomianym okryciem, chroniącym roślinę przed mrozem. W markowskiej wsi chochoł czyli stożkowaty kaptur z wycięciem na twarz był częścią garderoby. Korzystali z niego pasterze w porach deszczowych. A podczas słoty okrywali się nim mieszkańcy wsi idąc na nabożeństwo. Na czas mszy zostawiali je przed kościołem, gdzie wyglądały jak mała wioska. Zwiedzając skansen można uczestniczyć w procesie wypalania kawy zbożowej, zobaczyć mechanizm wiatraka kozłowego czy dowiedzieć się, co to są "kiczki" i do czego się ich używa. Obiekty znajdujące się na terenie skansenu odzwierciedlają wygląd i układ zagrody kmiecej z terenu wsi Markowa.

          Zwiedzamy siedem w pełni wyposażonych obiektów:

chałupę kmiecą o konstrukcji przysłupowej z 1874 roku,

stajnię z końca XIX wieku,

stodołę z wozownią z przełomu XIX i XX wieku,

spichlerz, tzw. sołek z XIX wieku,

wiatrak koźlak z XX wieku,

chałupę biedniacką z chlewikiem, olejarnię oraz skrzyniowe ule kryte strzechą i studnię z żurawiem, jakich używali mieszkańcy Markowej.

           W 2000 roku odtworzono kuźnię oraz stodołę i postawiono budynek drewnianej szkoły ludowej. Głównym budynkiem markowskiego skansenu jest Chałupa Kmieca. Zbudowana została w 1874 roku, a jej wnętrza nawiązują do początków lat dwudziestych XX wieku. Dach kryty jest strzechą wykonaną z kiczek z żyta. Znajduje się tu główna izba połączona z kuchnią piecem,gdzie między innymi suszono gomółki z sera, sień a także pomieszczenie, które mogło służyć kiedyś za sypialnię. Zobaczyć w nim możemy piękne ludowe stroje. Z sieni wychodząc tylnymi drzwiami wychodzimy na dwór, gdzie drewnianą kładką, by nie pobrudzić butów błotem i gnojówką, wchodzimy do stajni. Dalej znajduje się stolarnia z narzędziami. Wszystko przygotowane jest z dbałością o szczegóły co daje nam poczucie przeniesienia w czasie, jakby dom wciąż tętnił życiem. Jest także chałupa biedniacka: prosty, mały budynek w jakim mieszkali mniej zamożni mieszkańcy wsi. Jednym z ciekawych elementów skansenu jest "Galeria pod strzechą" - miejsce, gdzie zebrano całą masę zdjęć i pamiątek związanych z wsią Markowa. Na wystawie" Markowa - czas i ludzie" mieszkańcy rozpoznają swoich przodków i dawnych sąsiadów a czasem i siebie.

           W muzeum jest sektor o nazwie:" Muzeum Pożarnictwa", wyposażony w sprzęt strażacki z okresu międzywojennego. Największe eksponaty to: wóz do przewożenia sprzętu pożarniczego, pompa ręczna ssawna dwukołowa - oba pojazdy z zaprzęgiem konnym.

           Zagroda Muzeum jest otwarta dla zwiedzających od 1 IV do 30 XI. W poniedziałki skansen nieczynny.

źródła:

Kłos S: Podkarpackie- przewodnik po województwie, Wyd. Bosz 2005

Tejchma J: Muzeum wsi Markowa, Wyd. Towarzystwa Przyjaciół Markowej 2005