Muzeum Historyczne w Sanoku
Społeczne Muzeum Ziemi Sanockiej powstało w 1934 roku, przemianowane na Muzeum Historyczne w 1968 roku z główną siedzibą na Zamku Królewskim
Pierwszy sanocki zamek wybudował na miejscu drewnianego ruskiego grodu król Kazimierz Wielki (po 1341 roku). W zamkowych komnatach odbyło się wesele króla Władysława Jagiełły z Elżbietą z Pilczy. Często przebywała tu Sonka, czwarta żona Jagiełłowa, a kardynał Zbigniew Oleśnicki był jej gościem. Węgierska królowa Izabela (córka Zygmunta Starego) również bawiła na sanockim zamku. W latach 1523-1548 Mikołaj Wolski, starosta sanocki, z polecenia królowej Bony przebudował średniowieczny zamek w renesansową rezydencję. Liczne przebudowy i rozbiórka części zabudowań w okresie austriackim obniżyły walory architektoniczne obiektu. W czasie II wojny światowej zamek został splądrowany - wywieziono wiele cennych zabytków (część odnaleziono po wojnie w okolicach Legnicy). Pod koniec wojny w zamku umieszczono szpital wojskowy, a następnie do 1946 roku działała w nim rusznikarnia. Po opuszczeniu zamku przez wojsko muzeum wznowiło działalność.
Zbiory sanockiego Muzeum Historycznego dzielą się na:
"Kolekcję Sztuki Cerkiewnej"- zbiór kilkuset ikon od XII do początków XX wieku. Zgromadzone ikony to najpiękniejsza kolekcja sztuki cerkiewnej w Polsce a jej uzupełnieniem jest ikonostas, gdzie znajdują się ikony z przełomu XVII i XVIII wieku.
"Sztuka Sakralna XV-XIX wieku", gdzie eksponaty pochodzą z dawnych kościołów i kapliczek z diecezji przemyskiej, w większości twórców anonimowych. Szczególną uwagę zwrócimy na obraz G. Paganiego "Opłakiwanie Chrystusa", którego pierwowzorem był obraz Rubensa oraz XVII wieczną francuską kopię słynącej cudami figury Matki Bożej z Altötting z końca XIII wieku.
"Kolekcja Ceramiki Pokuckiej" - ponad 500 eksponatów garncarskich dekorowanych techniką półmajolikową, wyrabianych przez Hucułów (mieszkańców Pokucia, krainy położonej w Karpatach Wschodnich - dziś terenów ukraińskich).
"Portrety XVII- XIX wieku'' - zajmują szczególne miejsce w zbiorach Muzeum. Osoby portretowane związane były z ziemią sanocką poprzez pochodzenie, koligacje rodzinne bądź zajmowaną pozycją w społeczności sanockiej. Ozdobą zbioru jest "Dama z wachlarzem" G. Sibilli (1598-1625).
"Archeologia" to dział, gdzie zobaczymy zabytki pochodzące z 3 epok pradziejowych: kamienia, brązu i żelaza, a także ze średniowiecza i czasów nowożytnych. Zabytki pozyskiwane były w trakcie badań wykopaliskowych, penetracji terenu bądź ofiarowane przez znalazców.
"Sztuka Współczesna XX wieku im. Marii i Franciszka Prochasków" to ponad 220 obrazów malarzy zagranicznych i artystów polskich tworzących we Francji.
"Zbrojownia" to miejsce, gdzie zobaczymy wystawę, ukazującą rozwój uzbrojenia od wczesnego średniowiecza po okres II wojny światowej oraz schron obserwacyjny, z którego nic nie zobaczymy z uwagi na zieleń za maleńkim oknem.
"Galeria Mariana Kruczka" (pochodzący spod sanockiej wsi artysta i profesor krakowskiej ASP) prezentuje dzieła stworzone z kombinacji znalezionych przedmiotów - części maszyn, drutów, trybów, koralików, śrubek, muszelek. Profesor stworzył oryginalną sztukę z pogranicza ludowej baśniowości i zwierzęcej fantastyki.
Chlubą Muzeum Historycznego w Sanoku jest "Galeria Zbigniewa Beksińskiego" - gdzie znajduje się około 600 jego prac. Beksiński urodził się w Sanoku ( 24 lutego 1929 roku). Tutaj też kończył gimnazjum i liceum. W 1947 roku rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Po ich ukończeniu został w Krakowie, potem przeniósł się do Rzeszowa by w 1955 roku powrócić do Sanoka. Latem 1977 roku likwiduje sanockie mieszkanie i przenosi się do Warszawy.
Beksiński tworzył rzeźby pełnoplastyczne, reliefy, dużo rysował, tworzył fotomontaże komputerowe, grafiki, uprawiał fotografikę artystyczną. Pierwszą pracę sanockie muzeum zakupiło w 1964 roku a w 1968 roku urządzono mu wystawę indywidualną. Jego prace zawsze były obecne na stałych ekspozycjach muzealnych. Prawie wszystkie znajdujące się w zbiorach muzeum dzieła artysta wybrał jako najważniejsze w swoim dorobku, chcąc, by w tym muzeum go reprezentowały. Pod koniec życia artysta przekazał w depozyt obrazy i rysunki z ostatnich lat, uzupełniając kolekcję znowu o dzieła wskazane jako ważne w jego dorobku. 21 lutego 2005 roku Beksiński został brutalnie zamordowany. Zgodnie z zapisem testamentowym artysty, Muzeum Historyczne w Sanoku stało się jego jedynym spadkobiercą - przejmując kilka tysięcy prac.
19 maja 2012 roku w odbudowanym południowym skrzydle zamku otwarto nową "Galerię Zbigniewa Beksińskiego" wraz z odtworzoną pracownią warszawską. W pierwszych dniach wystawę obejrzało około10 tysięcy osób. Ekspozycji towarzyszą pokazy multimedialne przybliżające sylwetkę twórcy a całość dopełnia rozbrzmiewająca muzyka ulubionych kompozytorów.
Beksiński to najciekawszy, najbardziej intrygujący artysta współczesny.
źródła:
Banach W. (red): Galeria Zbigniewa Beksińskiego, Sanok 2015
Banach W.: Beksiński T.I Red: Banach W., Kasprzak E, Sanok 2005
Banach W. (red): Zamek Królewski w Sanoku. Skarby ziemi sanockiej, Sanok 2002
Winnicka K: Ikony z XVI wieku w Muzeum Historycznym w Sanoku Katalog zbiorów, t.II, Red: Kasprzak E., Banach W., Winnicka K., Sanok 2013
Biskupski R: Ikony z XV wieku w Muzeum Historycznym w Sanoku Katalog zbiorów, t.I, Red: Kasprzak E., Banach W., Winnicka K., Sanok 2013
Zielińska M: Zabytki epoki brązu. Narzędzia, broń, ozdoby i skarby z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Red: Banach W., Kasprzak E., Sanok 2007