Skansen - Zajazd Pastewnik w Przeworsku
Jedyny w Polsce "żywy skansen" gromadzący zabytki architektury drewnianej z terenu Ziemi Przeworskiej znajduje się w pobliżu zespołu pałacowo-parkowego Lubomirskich w Przeworsku i łączy ochronę architektury drewnianej z funkcjami hotelarsko-gastronomicznymi

           Pomysłodawcą i twórcą "żywego skansenu Pastewnik" był inżynier architekt, przeworski regionalista Stanisław Żuk, który od dzieciństwa zafascynowany był drewnem i jego ciesielską obróbką, a na szkicach i zdjęciach utrwalał stare budynki. W latach 60 XX wieku zaproponował utworzenie "klasycznego muzeum skansenowskiego" w bliskich okolicach Przeworska. Na terenie tzw. Pastewnika - miejsca zabaw i festynów w okresie międzywojennym - postanowiono stworzyć skansen łączący funkcję muzealną z hotelarsko-gastronomiczną. Mimo problemów administracyjnych Stanisław Żuk w 1976 roku rozpoczął realizację przedsięwzięcia, które uratowało przed rozbiórką wiele domów, przeniesionych w jedno miejsce.

           Zbiory skansenu to obiekty architektury drewnianej z XVII - XX wieku na które składają się:

Dwór z Krzeczowic - XVII wieczny budynek z drewna modrzewiowego, parterowy, z gankiem i tympanonem wspartym na czterech kolumnach, z dachem polskim, łamanym, czterospadowym, kryty gontem. Uznany za najcenniejszy zabytek tego typu w województwie. Obecnie pełni funkcję hotelową.

Dom Gacki - wybudowany w 1924 roku we wsi Gać piętrowy budynek z dwuspadowym, krytym dachówką dachem. Składa się z 4 alkierzy, dwóch werand i sieni. Pełni funkcję hotelową.

Dom i kuźnia Rodziny Sowińskich - powstałe w połowie XIX wieku obejmujące dom mieszkalny i warsztat rzemieślniczy. Część mieszkalną wykonano z bali a kuźnia wzniesiona została częściowo z cegły. Dach pokryty jest gontem. Obecnie pełni funkcję restauracji.

Dom Rodziny Krzanów - wzniesiony na przełomie XVIII/ XIX wieku parterowy dom mieszczański, kryty gontem. Jego właściciele trudnili się wyrobem płótna.

Dom Maślarza - XIX wieczny dom mieszczański rodziny burmistrza Rybackiego, gdzie uszlachetniano masło skupowane od chłopów i eksportowano nawet do Wiednia.

Dom Rodziny Urbanów - budynek z XIX wieku z jedną izbą i sienią, czterospadowym dachem pokrytym gontem łupanym. Obecnie jest tu recepcja.

Dom Leona Trybalskiego - XIX wieczny malutki domek tkacza z izbą, sienią-warsztatem i magazynkiem surowca.

Chałupa Rodziny Kotlińskich - zbudowana z drewna sosnowego i jodłowego w 1780 roku, z czterospadowym dachem krytym słomą i z krytą gontem kalenicą. Rzadki przykład budownictwa przysłupowego w województwie podkarpackim.

Chałupa Rodziny Surówków - XIX wieczny dom z czterospadowym dachem, kryty słomą.

           Skansen Pastewnik to wyjątkowe miejsce i atrakcja turystyczna doskonale łączące zabytkowe budownictwo drewniane z usługami gastronomiczno-hotelarskimi. Stare drzewa, drewniane płoty, kwitnące przed domami malwy i słoneczniki oddają dawny klimat miejsca.

źródła:

Motyka J: Przeworsk i okoliczne gminy. Przewodnik, Rzeszów: Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu, 2010 

Pelc H: Ósmy wiek Przeworska. Ludzie, obiekty,wydarzenia... Rzeszów: Reprint, 2012