Pałac w Zarzeczu wraz z Muzeum Dzieduszyckich
Na południe od Przeworska zlokalizowana jest wieś Zarzecze, gdzie znajduje się pałac Dzieduszyckich, wyróżniający się oryginalną bryłą i dekoracją architektoniczną oraz niepowtarzalnym wystrojem wnętrz

           Służył rodzinie do jesieni 1944 roku, kiedy to kształtującą się władza ludowa znacjonalizowała cały majątek, przekazując budynek na rzecz Szkoły Rolniczej w Zarzeczu. Zabezpieczone wówczas pałacowe ruchomości, między innymi meble, obrazy, archiwalia zostały przewiezione do Muzeum Kamienicy Orsettich w Jarosławiu, gdzie część była eksponowana na głównej wystawie, pozostałe przechowywane były w muzealnych magazynach. Mniej szczęścia miał sam pałac - do końca lat 60 użytkowany przez szkołę a potem jako pustostan, zdewastowany - przetrwał 20 lat, po czym dzięki pracom remontowo-budowlanym i konserwatorskim odzyskał dawną świetność.

           Dziś cały zespół pałacowo-parkowy jest własnością Gminy Zarzecze a potomkowie dawnych właścicieli zrzekli się ewentualnych roszczeń, stawiając warunek, by obiekt służył polskiej kulturze i dlatego też w 2008 roku powstało Muzeum Dzieduszyckich jako oddział zamiejscowy Muzeum Kamienicy Orsettich w Jarosławiu. W pieczołowicie odrestaurowanym pałacu, w jego wnętrzu można oglądać część ocalonego oryginalnego wyposażenia oraz poznać historię rodu Dzieduszyckich. Zachowały się również remontowane obecnie zabudowania towarzyszące oraz staw z wyspą. Zrewitalizowany park z wytyczonymi alejkami zachęca do spacerów. Ekspozycja prezentowana w zarzeckiej rezydencji ma dwojaki wymiar - poprzez wyjątkowe miejsce opowiada o konkretnej rodzinie i kilku niezwykle ważnych jej przedstawicieli, natomiast przez losy samej rodziny szerzej prezentuje cząstkę historii Polski. Spacer po Muzeum rozpoczyna się w pokoju-Gotowalni. Stoją tu meble służące do przechowywania ubrań, wysoka 5 szufladowa komoda, szafa oraz lustro typu psyche. Wygodna kanapa i stół służyły do wypoczynku, a niciak, przy którym można było oddać się robótkom ręcznym, był mebelkiem niezbędnym każdej damie. Tutaj umieszczone zostały naczynia toaletowe - srebrne i porcelanowe, pozwalające zadbać o higienę. Na ścianach garderoby wiszą grafiki modowe z XIX wieku. Ściany pomalowane zostały "w kratę" a u góry zdobi ściany ręcznie malowany fryz w formie wstęgi.

           Sypialnia Pani Domu to pokój prywatny, gdzie uwagę zwraca mahoniowe łóżko z baldachimem. Stoi tu również flankowana kolumnami komoda oraz meble z czeczotki - gotowalnia i sekretarzyk. Niezwykłe są wiszące na ścianach grafiki. To bukiety kwiatów, które ułożyła hrabina Morska z kwiatów według miesięcy ich kwitnienia. W sypialni stoi także piec a ściany w górnej partii zdobi ręcznie malowany fryz.

           Kolejny pokój to Prywatny Salonik. Są tu meble z oryginalnego wyposażenia pałacu, obite morą w kolorze pudrowego różu oraz szafka i XVIII-wieczna komoda, bogato intarsjowana. W serwantce stoi szkło i porcelana a na stole rozstawiono serwis do herbaty. Na ścianach saloniku wiszą duże lustra oraz oryginalne XVIII-wieczne miedzioryty. Na kominku ustawiono ciężkie kandelabry, orientalne wazy i kamienny obelisk.

           Pokój Słonecznikowy został tak nazwany od zdobiącej sufit sztukaterii złożonej z kwiatów słonecznika i snopów zboża. Zdobi go nietypowa ściana przeszklona taflami luster. Meble pokoju słonecznikowego to garnitur mahoniowych mebli obitych zieloną tkaniną. Ustawiono tu fortepian, stoliki i postumenty na których umieszczono rzeźby i wazy. Ściany zdobią pejzaże autorstwa J. Ch. Brandta.

           Najpiękniejszą i najbardziej elegancką salą pałacu jest Rotunda czyli okrągły salon górny. Zdobią go pochodzące z Zarzecza meble empirowe salonowe. Uwagę zwraca jedyny ocalały, promieniście rozłożony parkiet wykonany z kilku gatunków drewna. Zachował się też oryginalny piec kaflowy i kominek. Na ścianach wiszą portrety pierwszych właścicieli - Magdaleny i Ignacego Morskich.

           Gabinet Hrabiego Dzieduszyckiego, ordynata i dziedzica majątku zarzeckiego. W typowo "męskim"pokoju o granatowych ścianach i ciężkich storach w oknach, oprócz wygodnej kanapy i krzeseł stoją meble służące do przechowywania bogatych zbiorów książek, zielników, ceramiki, kolekcji skał i minerałów. Na biurku i stole rozłożono książki a serwantkę wypełnia ceramika huculska. W kącie stoi niezwykły mebel - fajczarnia, na której wyeksponowano XIX-wieczne fajki. Na ścianach wiszą obrazy o tematyce myśliwskiej i dwa portrety.

           Zarzecki pałac pełni funkcję Ośrodka Spotkań Międzynarodowych i Krajowych realizując między innymi ideę pojednania narodów: polskiego i ukraińskiego. W ramach współpracy Muzeum oraz Związku Rodowego Dzieduszyckich organizowane są w pałacu konferencje naukowe, sympozja i warsztaty. Muzeum systematycznie odwiedzają zarówno najbliżsi członkowie rodziny Dzieduszyckich mieszkający w Polsce jak i ci, którzy po wojnie wyemigrowali do Brazylii, Kanady czy Kenii. Muzeum dzięki przywróconemu do dawnej świetności wnętrzu, otoczone zrewitalizowanym, romantycznym parkiem zyskało renomę i podziw odwiedzających go gości.

źródła:

Jaroszewski T.S. : Pałace w Polsce (przewodnik), Warszawa, 2000

Kieferling K: Magdalena Morska:szkice do portretu pani na Zarzeczu