Kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny we Frysztaku

Frysztak leży wśród malowniczego krajobrazu wzgórz, rozległych dolin, krętych strumyków, gdzie niedaleko jest Brama Frysztacka czyli przełom Wisłoka i gdzie przebiegał ważny szlak handlowy zwany traktem węgierskim.

           Początki Frysztaka prawdopodobnie sięgają XII wieku. Wymieniony był po raz pierwszy w dokumencie Bolesława Wstydliwego z 1259 roku. W 1374 roku królowa Elżbieta Łokietkówna odstąpiła miasto Frysztak wraz z wsiami Glinikiem i Kobylem opatowi koprzywnickiemu Konradowi. To cystersom miasto zawdzięcza powstanie parafii. Pierwszy proboszcz frysztacki Jerzy jest wymieniony w dokumencie z 1375 roku. Według Jana Długosza drewniany kościół istniał w tym mieście już w XV wieku (być może wybudowany w 1442 roku). Zachował się opis oraz fotografia tego rozebranego w 1923 roku kościoła. Był to obszerny obiekt drewniany, modrzewiowy, obity gontami, z przysadzistą, izbicową wieżą, w trakcie użytkowania powiększany. Na środku dwuspadowego dachu umieszczona była sygnaturka, natomiast wieża przykryta była dachem namiotowym. Do węższego od nawy prezbiterium dobudowana była od północy murowana zakrystia. W tej wspólnej, murowanej ścianie umieszczone były kamienne, profilowane, ostrołukowe odrzwia. Główne wejście do kościoła prowadzące z kruchty posiadało odrzwia drewniane, profilowane. Na nadprożu wycięty był napis: "Restauratum 1789".

           Obecny kościół stoi w tym samym miejscu co rozebrana modrzewiowa świątynia. Inicjatorem i organizatorem prac budowlanych był proboszcz parafii frysztackiej, ks. Wojciech Blajer. Przemyski architekt Stanisław Majerski wykonał projekt a pracami budowlanymi kierowali Stanisław Leipras i Roman Nowak. Kościół wybudowano w 1924 roku z kamienia pochodzącego z kamieniołomu w pobliskiej Cieszynie i cegły, ściany w niższych partiach oblicowane są piaskowcem, w wyższych są otynkowane. Wzniesiony został na planie prostokąta z półkolistą apsydą oraz zakrystią i skarbczykiem od strony południowo-wschodniej. Od strony północno-zachodniej stoi 50 metrowa, trzykondygnacyjna, cylindryczna wieża, dołem opasana przez kolumnowy portyk, nakryta smukłym hełmem w kształcie szyszaka z latarnią, zwieńczoną krzyżem. Na środku kalenicy dachu kościoła usytuowana jest wieżyczka na sygnaturkę nakryta hełmem powtarzającym kształt hełmu wieży. Elewacja frontowa oraz tylna zwieńczone są neobarokowymi, wolutowo falującymi szczytami. We wszystkich elewacjach znajdują się otwory wejściowe, wykonane w formie neobarokowych portali. W nawach bocznych wysokie, prostokątne okna, zamknięte górą łukiem półkolistym, w nawie głównej - półkoliste wnęki zawierające po trzy pozorne strzelnice. W ścianie frontowej okulusy i okna o kształcie wydłużonych prostokątów. Ściany kościoła zwieńczone są profilowanym gzymsem.

           W 1927 roku poświęcono świątynię i przeniesiono zabytkowe wyposażenie ze wspomnianej, poprzedniej. W nawie środkowej znajduje się ołtarz główny w stylu regencji powstały w 1753 roku, ufundowany przez proboszcza A. Ankiewicza. Pole środkowe zdobi barokowy krucyfiks z 1650 roku o niewielkich rozmiarach. Wyrzeźbione ciało Zbawiciela uderza ekspresją i wyczuwalnym cierpieniem. Otacza go dekoracja w formie udrapowanej kotary i liczne wota. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się, również barokowy, obraz Narodzenia Matki Boskiej.

           Warto obejrzeć barokową chrzcielnicę z pełnoplastyczną rzeźbą przedstawiającą chrzest Chrystusa. Interesujące są odrestaurowane boczne ołtarze (pw. Serca Jezusowego, z rzeźbami przedstawiającymi św. Teresę i św. Józefa oraz drugi ołtarz z obrazem Niepokalanego Poczęcia NMP) a także organy i konfesjonały ze starego, drewnianego kościoła. Obejście świątyni uporządkowane i harmonijnie zespolone ze stylem budowli wspomaga i uzupełnia architekturę.

źródła:

Bogaczyk A: W gminie Frysztak, Krosno, P.U.W."Roksana", 2002

Frysztak i okolice. Przewodnik, Oprac. redakcyjne J.J.Fąfara, Rzeszów, Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu, 2010

Gmina Frysztak, Oprac. redakcyjne R.Pelczar i J.J.Fąfara, Rzeszów, Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu