Ratusz w Sokołowie Małopolskim

Rynek 1

           Sokołów – małe, galicyjskie miasteczko, nie ma zbyt wiele do zaoferowania zwiedzającym: dwa kościoły - parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, wybudowany w stylu neogotyckim w latach 1908-1916 i bezstylowy kościółek pod wezwaniem Ducha Świętego z drugiej połowy XIX wieku, zabytkowe kapliczki na obrzeżach miasta (Chrystus Frasobliwy, św. Onufry, Serca Pana Jezusa, "czerwona kapliczka"), wały obronne usypane w pierwszej ćwierci XVII wieku jako zabezpieczenie od napadu Tatarów (Zachowane do dziś w ogrodzie plebańskim i od wschodniej strony ul. Zawale), cmentarz żydowski z około 300 macewami z XVII-XX wieku oraz zabytkowy układ urbanistyczny ulic z centralnie położonym rynkiem. Obsadzony on jest drzewami i krzewami, ze stojącym pośrodku pomnikiem Wdzięczności za Odzyskaną Wolność(1933 rok). Przy zachodniej pierzei rynku stoi ratusz wybudowany w 1907 roku. Poprzedni stał na środku Rynku i spłonął w pożarze miasta w 1904 roku. Jego obrys widnieje na planie katastralnym z 1853 roku. Zachował się również opis tegoż budynku, który zacytujemy: Dom zajezdny, ratuszem zwany na środku Rynku poziomo zbudowany, w którym wielka izba mieszkalna dla trzymającego takowy w dzierżawie. Dach gontowy. Długość 15,26 m, szerokość 10 m. Z trzech stron wystający, kryty ganek na słupach drewnianych. Lokal dla propinata, stajnia dla konia, dwa pokoiki gościnne w murowanej części domu. Stan budynku średni, wartość 1200 florenów.

           Wcześniejsza wzmianka o ratuszu pochodzi z 1718 roku. Wówczas oddano go w arendę, z zaznaczeniem, że potrzebuje reperacji. Według inwentarza z 1687 roku na środku Rynku stał ratusz, w którym odbywały się sądy. Najstarszy, znany nam zapis o "domu rady" czyli ratuszu w Sokołowie pochodzi z przywileju A. Pileckiej i K. Kostki wydanym w 1586 roku. Jego mocą przyznano ratusz wraz z przynależnymi mu dochodami miastu. 

           Szczęśliwy okres w życiu sokołowian został brutalnie przerwany 25 lipca 1904 roku. Kroniki milczą na temat szczegółowych przyczyn dramatu lecz podawane dane są zatrważające: ogień pochłonął 581 domostw. Po pożarze usiłowano wprowadzić obowiązek stawiania budynków murowanych ale spadku znaczenia Sokołowa nie wstrzymały nawet próby odbudowy i nowe inwestycje: w 1907 roku rozpoczęto budowę ratusza a w 1908 roku przystąpiono do budowy nowego kościoła. Kosztorys budowy nowego ratusza opiewał na sumę 7220 koron.

           Wybudowano go  przy zachodniej pierzei Rynku. Budynek był murowany z cegły, parterowy, otynkowany, nakryty dwuspadowym dachem, złożony na rzucie prostokąta. Układ przestrzenny korytarzowy, z pomieszczeniami biurowymi po obydwu stronach, obecnie wtórnie podzielonymi na szereg mniejszych wnętrz. Elewacja frontowa jest siedmioosiowa, symetryczna, z bogatą dekoracją architektoniczną wykonaną w cegle i tynku. Ciąg prostokątnych okien ujęto w płaskie obramowania zamknięte od góry półkoliście i wypełnione motywem wachlarza. Podokna ozdabiają szeregi wtopionych połowicznie tralek. Płaszczyzny między oknami wyłożono cegłą. Pomiędzy skrajnymi oknami umieszczono tablice pamiątkowe z piaskowca, w formie kartuszy herbowych: "Juliuszowi Słowackiemu w setną rocznicę urodzin 1809-1909 Sokołowianie" i "1410-1910 w pięćsetną rocznicę pogromu Krzyżaków pod Grunwaldem. Polskie Towarzystwo Gimnastyczne Sokół w Sokołowie d.15/3/1910"

           Powyżej okien ścianka kolankowa z ozdobnymi kroksztynami. Pośrodku dachu facjata z neogotyckim szczytem przeprutym dwoma ostrołukowymi okienkami, pomiędzy którymi usytuowano zegar a na zewnątrz herb Sokołowa i Galicji, zaś powyżej napis z datą budowy i nazwą urzędującej w niej instytucji - Magistrat. Podobny szczyt stanowi zwieńczenie elewacji bocznej od południa, która jest trzyosiowa i ma dekorację ramową. Jej główną oś wyznacza otwór wejściowy. Elewacja tylna gładka z zaznaczonym cokołem i ścianką kolankową, częściowo zasłonięta przybudówką. Wielobarwność ścian i staranne, wręcz okazałe dekoracje, podkreślają rangę budowli.

           Obecnie mieści się tu Urząd Miasta i Gminy Sokołowa Małopolskiego.

źródła:

Katalog Zabytków Sztuki. Leżajsk, Sokołów Małopolski i okolice, Warszawa 1978

Lawera H.,Bata A.: Sokołów Małopolski i okolice, Krosno (brak roku wydania)

Sokołów Małopolski  Miasto i Gmina, Krosno 2005

Sokołów Małopolski. 440-lecie lokacji miasta, Rzeszów 2009